Uz „Fantastičnu četvorku”, strip „Iks-men” (X-Men) je među prvim superherojskim timovima uticajnog američkog strip izdavača „Marvela”, koji su osmislili strip-scenarista Sten Li i crtač Džek Kirbi. Inicijalno strip, „Iks-men” je postao globalni fenomen, proširivši se i u druge medije, TV, film, Internet.
Osnovni koncept iks-mena (prvi broj stripa pojavio se u septembru 1963) počiva na tome što je, usred sve veće netrpeljivosti prema mutantima (homo sapiens superior), profesor i mutant Čarls Egzavijer osnovao školu za nadarene u kojoj mutanti uče da razvijaju svoje natprirodne moći i da vladaju njima u korist čovečanstva. Egzavijer ih je nazvao „Iks-ljudi” zato što poseduju posebne sposobnosti zahvaljujući svojevrsnom „iks-genu” koji obični ljudi nemaju, a koji mutantima daje natprirodne moći. Zato oni treba da dokažu da i mutanti mogu da budu heroji.
U prvom broju stripa, čitaoci se upoznaju i sa zakletim neprijateljem Magnitom koji se bori protiv Iks-mena tokom svih decenija koliko strip izlazi. Iks-meni se bore i protiv drugih neprijatelja, od sitnih mutantskih kriminalaca, pa sve do pretnji kosmičkih razmera.
Sukob između mutanata i običnih ljudi često se poredi sa sukobima koje trpe manjinske grupe u Americi, kao što su Jevreji, Afroamerikanci, komunisti, pripadnici LGBT populacije... Na individualnom nivou, neki Iks-meni imajui ulogu metafore, budući da ih njihove natprirodne moći obično žigošu kao autsajdere.
Prema rečima poznatog strip-autora Krisa Klermonta „čovečanstvo mrzi Iks-mene i plaši ih se pre svega što su mutanti. Tako, namerno ili ne, dominirapriča o rasizmu i predrasudama”.
Teme koje se konstantno obrađuju u stripovima o Iks-menima uključuju antisemitizam (Magneto je kao mlad preživeo holokaust), nacionalna i verska pripadnost (Oluja je Afroamerikanka, Noćni puzač je zakleti katolik, Danijela Munstar pripada Indijancima Čejenima, Kolos je iz Rusije, Benši iz Irske, Vulverin je Kanađanin...), pripadnost LGBT populaciji (gej i biseksualne likove u stripu predstavljaju Mistik i Kolos), rasizam (profesor Egzavijer se često poredi sa Martinom Luterom Kingom i bori se da mutanti i ljudi zajedno žive, a Magneto sa Malkolmom X jer smatra da mutanti mogu da žive samo ako uđu u rat sa ljudima).
„Marvelovi” stripovi ranih šezdesetih godina, poput „Čudesnog Spajdermena”, „Neverovatnog Halka” i naravno „Iks-mena”, ponudili su novu vrstu superheroja, nesigurnih, punih mana, i drugačijih od nekih naizgled svemogućih superheroja pre njih, i time promenili način na koji ih publika prihvata. To su likovi sa svakodnevnim problemima sa kojima čitaoci, najpre mladi, mogu lakše da se poistovete.
------------------------------------------------------------------------
Preuzeta letelica američkog vazduhoplovstva
Baza „Iks-mena” je „Egzavijerov institut” koji se nalazi u okrugu Vestčester države Njujork. Iks-dvorac je institut za napredno učenje i istraživanje, ali je na podzemnim nivoima ta građevina neprobojno utvrđenje puno najnaprednije tehnologije. Obučavaju se za borbu na terenu u „Opasnoj sobi”, u početku prostoriji punoj oružja i klopki, a u skorije vreme hologramskom simulatoru. Za transport koriste poznatu letelicu „Crnu pticu”, jedan od legendarnih aviona američkog vazduhoplovstva.
