Posle pisanja „Politike” o početku snimanja filma „Sedam dana koji su promenili vek”, u kojem smo izneli podatak da je u srpskoj javnosti nedovoljno poznato da je Prvi svetski rat zapravo počeo u Beogradu, a ne u Sarajevu, našoj redakciji obratio se akademski vajar Ljubiša Mančić.

– Nije tačno da u Beogradu ne postoji nijedno obeležje prvoj žrtvi Prvog svetskog rata Dušanu Đonoviću, učeniku Kraljevske trgovačke akademije. Pre devet godina, a povodom obeležavanja devet decenija od početka Prvog svetskog rata, ratnom dobrovoljcu Dušanu I. Đonoviću postavljena je spomen-ploča u Prvoj ekonomskoj školi, na inicijativu Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918 i njihovih potomaka i poštovalaca, i uz podršku opštine Stari grad – objašnjava Mančić, nosilac ordena Svetog despota Stefana Lazarevića, koji mu je upravo ovih dana uručio patrijarh Irinej.

Mančić je u Muzeju Prvog svetskog rata u francuskom gradu Mo, zastupljen sa šest radova, plaketa i jednom statuetom Milunke Savić, koja je postavljena na počasno mesto u muzeju.

– Lično sam napravio ovu ploču za Dušana Đonovića, oplemenio je reljefom mladog srpskog đaka i vojnika, sa pratećom ikonografijom. Ploča je urađena od livene patinirane bronze, veličine 70 puta 50 centimetara. Pošto nismo uspeli da pronađemo Đonovićevu originalnu fotografiju, jer ona nigde i ne postoji, napravili smo portret mladića sa srpskom vojničkom kapom i puškom. Ispred njega je globus, knjiga i rasuta slova, kao i mastionica sa držaljom i perom. Natpis na globusu je „1914”, kao godina kada je Đonović nastradao. Desna ruka je podignuta i ispred nje je ptica kao simbol slobode, mladosti. Na ramenu je naravno puška, jer je Đonović bio kraljevski dobrovoljac, ratnik – otkriva Ljubiša Mančić.

Boško Savković, direktor produkcijske kuće „Alternativa” i koreditelj filma „Sedam dana koji su promenili vek”, koji se radi u koprodukciji sa austrijskom „Artmedijom”, objašnjava da svojim filmom želi da oživi uspomenu na poginule mladiće. Film prati dešavanja sedam dana pred početak rata, kroz pisanje „Politike” o tim događajima.

– Odlično je što smo došli čak i do autora spomen-ploče Dušanu Đonoviću, prvoj žrtvi Prvog svetskog rata sa srpske strane. Ako već na Novom groblju u Beogradu postoji ploča Ištvanu Balohiju, prvoj žrtvi rata sa Austrougarske strane, onda je minimum pristojnosti što se ovaj grad odužio Dušanu Đonoviću na ovaj način – kaže Savković.

Ovaj reditelj napominje da je velika šteta što šira javnost ne zna ni za jednu ni za drugu spomen-ploču, iako je kraći tekst o pogibiji Đonovića objavila i „Politika”, 22. jula po starom kalendaru.

– Da je drugačije, verovatno ne bi postojale polemike o tome gde je počeo Prvi svetski rat. Ovako smo u situaciji da razmišljamo o tome da li će obeležavanje početka Prvog svetskog rata da bude u Sarajevu, gde se ubistvo princa Ferdinanda desilo 28. juna 1914, po novom kalendaru, odnosno mesec dana pre stvarnog početka Prvog svetskog rata, 28. jula, napadom austrougarske vojske na Beograd – dodaje naš sagovornik.

Podsetimo, nakon ultimatuma koji je stigao iz Beča i odgovora srpske vlade, Austrougarska je objavila rat Srbiji telegramom koji je stigao regularnom poštom. Već istog dana, 28. jula, nešto posle ponoći, počelo je artiljerijsko bombardovanje Beograda, a Austrougari su pokušali upad u Beograd, preko starog Savskog mosta, tada jedinim putem koji je vezivao dve države. Ovaj beogradski most i danas se koristi za železnički saobraćaj i dalje povezuje Evropu i Aziju.

Ideja autora filma „Sedam dana koji su promenili vek” jeste da se spomen-ploče i jednom i drugom vojniku, Đonoviću i Balohiju, koji su bili samo prvi među milionima onih koji su stradali posle njih, podignu na jednom od stubova starog železničkog mosta, kao istorijskom spomeniku od prvorazrednog svetskog značaja.

– Smatram da je velika nepravda i greh prema Srbiji i Beogradu da svetskoj i domaćoj javnosti konačno ne objasnimo gde je počeo Prvi svetski rat. Kada bi ovu istinu, kroz film, izneli samo Srbi, onda bi neko to tumačio kao propagandu, a ukoliko je iznose Srbi i Austrijanci zajedno, 100 godina posle prvih žrtava, onda to teško neko može da ospori. Smatram da bi državni vrh Srbije, i politička i intelektualna elita Beograda, morali da urade sve kako bi se centralna komemoracija povodom početka Prvog svetskog rata održala na Kalemegdanu u Beogradu, 28. jula 1914. godine – poručuje reditelj Boško Savković.