Od „narodnih bašta” s početka 19. veka, a po zamisli i ideji našeg prvog urbaniste Emilijana Josimovića i najvećeg tvorca i danas najlepših parkova Atanasija Nikolića, inženjera i profesora Liceja, počele su da se podižu zelene oaze u prestonici.
Već početkom prošlog veka u Beogradu je počelo organizovano negovanje zelenila uređenjem javnih parkova i podizanjem drvoreda. U nasleđe su nam ostavljena 43 zaštićenih stabla, od kojih su neka stara i više od 200 godina.
U glavnom gradu sada postoji 66 parkova – 52 su smeštena na deset gradskih opština i zauzimaju 385 hektara. O njima brine „Zelenilo Beograd”. U prigradskim opštinama nalazi se 14 parkova.
Najviše uređenih zelenih površina ima na Savskom vencu, ali ako se uzme u obzir površina parkova, novobeogradska opština je ipak u prednosti. U parkovima dominira visoko drveće, uglavnom lišćari i to oko 30 vrsta. Dominiraju javor i kesten, zatim lipe, platani, bagremi, topole, jasenovi i breze.
Od četinara su najzastupljeniji smrča, bor, tuja, jela, kedar, tisa i čempres. Beogradski parkovi su mladi, jer 90 odsto je „staro” manje od 60 godina.
Od 2008. godine pa do danas u prestonici je obnovljeno i potpuno rekonstruisano 15 parkova. Na obnovu čekaju Pionirski, Topčiderski i Zemunski, kao i park u Vlajkovićevoj ulici u koji će majstori ući u ovoj godini.
Finansijski park – najstariji
Prvo uređeno zelenilo u Beogradu „niklo” je oko knez Miloševog konaka u Topčideru. O tome se zna, jer je u pismu kneza Miloša Tomi Vučiću Perišiću iz 1831. ostalo zabeleženo: „ Nikakva kola ne puštajte da preko Topčidera idu, da livade kvare” – kaže Hranislav Milanović, pejzažni arhitekta u „Zelenilu Beograd”.
Prvi gradski park izgrađen je pored knez Miloševog dvora 1836. godine, na prostoru gde se danas ukrštaju ulice Nemanjina i kneza Miloša. Dvor je Miloš namenio sinovima Milanu i Mihailu, a u bašti podigao i aman.
Po izgnanstvu Miloša i Mihaila park je predat Ministarstvu finansija čija je zgrada porušena u bombardovanju 1941. godine. Park je po ministarstvu kasnije nazvan Finansijski, a pre toga su ga zvali „sovetski”.
– Iz dokumenata o troškovima gradnje saznalo se da je za njega potrošeno 10.245 groša. Park je bio u „engleskom stilu”, poštovale su se slobodne forme, pa su staze mogle i da idu kroz zelenilo – napominje Milanović.
Godinama je tu nedeljom svirala „Vojna banda”, koja se kasnije preselila na Kalemegdan, jer je bio bliži stanovnicima starog dela Beograda. Današnji park je nastao posle Drugog svetskog rata na istom prostoru i obnovljen je 2011. godine kada je izgrađeno dečje i košarkaško igralište.
Park sa najmanje staža u Bloku 70
Park sa najmanje „staža” izrađen je pre dve godine u novobeogradskom Bloku 70 kraj šetališta Lazaro Kardenasa, nakadašnjeg meksičkog predsednika socijalističkih shvatanja.
U njemu se osim zelenih površina i drvoreda sa 158 sadnica nalaze dečje igralište i fitnes park sa deset sprava, ali i mali paviljon od drveta namenjen za odmor. Kraj parka je izgrađen parking sa 250 mesta.
Kalemegdan na 53 hektara
Kalemegdan je najveći, ali i omiljeni park Beograđana i gostiju glavnog grada. Prostire se na 53 hektara. Ovaj park beleži i svojevrstan rekord – 147 godina se kontinuirano uređuje. Za nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja proglašen je 1979. godine.
Ime je dobio po ogolelom i brisanom prostoru koga su Turci zvali kale-megdan. Upravo taj prostor je Beograd do sedamdesetih godina 19. veka delio na varoš opasanu šancem i na grad-tvrđavu – ističe Hranislav Milanović i napominje da je uređenje tog prostora počelo po predaji Beogradske tvrđave Mihailu Obrenoviću.
Na Kalemegdanu „žive” 3.424 stabala. Zastupljeno je 80 vrsta drveća, a dominiraju stabla između 20 i 60 godina starosti. Na ovom izvoru beogradske istorije i kulture, smešten je veliki broj spomenika i kulturnih obeležja.
Najmanja oaza u srcu Palilule
Najmanji park u Beogradu nalazi se na uglu ulica Cvijićeve i Ljube Didića i nosi naziv po našem naučniku i osnivaču Srpskog geografskog društva „Jovanu Cvijiću”. Nastao je šezdesetih godina prošlog veka kada je na ovom delu i niklo veće stambeno naselje. Prostire se na 1.420 kvadratnih metara.
Kamenito polje među najposećenijima
Tašmajdan je, pored Kalemegdana, najposećeniji park u gradu, naročito od kada je pre dve godine obnovljen. Nalazi se u sastavu celine „Stari Beograd”, koja uživa status prethodne zaštite i prostire se na površini oko 11 hektara.
Izgradnja parka počela je 1950. godine, a završena 1954. godine.
– Sadni materijal za park dovožen je iz rasadnika u Krnjači i Šumarskog fakulteta u Zagrebu i to konjskom zapregom – objašnjava Hranislav Milanović.
U parku se danas nalaze tri dečja igrališta, fitnes park i prostor namenjen za izvođenje pasa. Na osnovu ovog parka i rekvizita u njemu sada se uređuju i ostali parkovi u gradu.
Tašmajdan, na turskom kamenolom ili kamenito polje, danas krasi 1.100 stabala, a zastupljena je 61 vrsta drveća.
Spomenik prirode – Akademski park
Akademski park je spomenik prirode sa uspostavljenim režimom zaštite. Prostire se na 14 hektara. Karakterističan je po ogradi u rokoko stilu koja je u vreme izgradnje koštala sedam puta više nego sam park. Tu su i rimske terme koje su radi očuvanja zatrpane zemljom. Park je obnovljen prošle godine.
Pionirski park – gradska bašta
Prirodno dobro botaničkog karaktera je Pionirski park, što znači velikim brojem zaštićenih biljaka.
Na ulazu u Pionirski park nalazi se uzvišica, kupa od kamena, za koju se pretpostavlja da je to osmatračnica, podignuta u znak sećanja na borce sa Kajmakčalana.
Postoji priča i da je kamenje autentično, preneto u Beograd 1928. godine, kaže Gordana Miljojković, koordinator za saradnju sa medijima „Zelenila Beograd”
Istorija u Topčiderskom parku
Topčiderski park se smatra jednim od najznačajnijih predstavnika kulturno-parkovskog nasleđa Srbije i nalazi se u okviru Prostorno kulturno-istorijske celine Topčider, koja je proglašena za kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju. Prostire se na 35 hektara.
Posebnu prirodnu vrednost parka Topčider predstavlja grupacija od osam predstavnika vrste močvarni čempresi.
Park je poznat i po platanu ispred Miloševog konaka koji je prirodno dobro. Stablo je poduprto sa 17 metalnih stubova koji mu pomaže da nosi razgranatu krošnju od 1.885 kvadrata.
