Pančevo – Ovih dana, nakon rekonstrukcije, podignut je na vrh zvonika Hrama Preobraženja Gospodnjeg u Pančevu restauriran i nanovo pozlaćen krst. Ovaj značajan događaj za bogomolju, koja nije renovirana šest decenija uz nadzor regionalnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Pančevo, obeležen je i osvećenjem obnovljenog krsta, ali je čitav posao pratio i jedan nesvakidašnji događaj, kada je klimavi krst spušten sa visine od preko 45 metara, a ukazala se „jabuka” koja ga nosi, sva izrešetana kuršumima.

„Mi smo slutili da je zvonik hrama opasan i po vernike i posetioce, ali tek kada su spušteni krst i jabuka imali smo šta da vidimo. Krst je konstrukciono bio u tako lošem stanju da sam Bog znao kako je sve ove godine stajao. Sada je stručno rekonstruisan, obnovljen i presvučen pozlatom i vraćen na zvonik, a drži ga i potpuno popravljena jabuka pod kupolom”, kaže za „Politiku” Željko Mladenović, sveštenik pančevačke Preobraženske crkve.

Izrešetana „jabuka” načela je priče o događajima koji, po rečima meštana pančevačke Gornje varoši, datiraju iz vremena poslednjih ratnih dana u Drugom svetskom ratu. Naime, prilikom oslobađanja Pančeva 1944. godine Rusi su nastupali sa istoka iz pravca Vršca, a Nemci uzmicali ka zapadu. Preobraženska crkva je baš na tom pravcu odstupanja, uz sam Tamiš, te se našla na liniji vatre.

„Zna se i da je u zdanju hrama bio štab nemače vojske, neki govore SS, ne zna se tačno, ali da je u crkvi bilo nemačkih vojnika, to je sigurno. O tome svedoči i sadržaj podruma pored tornja u kom je pronađena municija i skladište za kuhinju, a o tome su nam pričale i prve komšije hrama, dok su nagađanja da je bilo borbi oko crkve nepotvrđena, ali kuršumi su odnekud očigledno stigli i završili u jabuci krsta”, priča Mladenović.

Kako to biva, postoji još nekoliko verzija, kako je izbušena metalna potpora krsta, kao i svedočenja parohijana ovog dela grada poznatijih kao Margićani, da su na „jabuku” pucali baš oslobodioci posle 1944. godine. Interesantno da je oštećenja ovog tipa bilo i na krovnom pokrivaču zvonika, ali i na krovu kupole same crkve, dok ni na jedan od krstova bogomolje nije pucano, pa se zato i „sumnja” da su zapucali oslobodioci.

             Izrešetana noseća jabuka krsta (Foto O. Janković)

Skidanje krsta radi restauracije iskorišćeno je i da se sve fotografski zabeleži kao deo istorije, ako ništa drugo, veli Mladenović, „ono da u svemu budemo pametniji”.    

Prema podacima koje imaju u Preobraženskoj crkvi, ovo je prvo skidanje i kompletna obnova krsta zvonika hrama građenog na razmeđi vekova, 1873–1878. godine, tridesetak godina nakon revolucije u Austriji i težnji za ujedinjavanjem Srba sa obe strane Save i Dunava.

Pančevačka crkva prva je tog tipa u Vojvodini, uživa zaštitu države kao spomenik kulture od izuzetnog značaja i služila je kao primer za niz kasnije izgrađenih pravoslavnih crkvenih objekata. Preobraženska crkva u Pančevu je jedna od najlepših pravoslavnih svetinja u nas, a u ovom slučaju pokazalo se i kakav je svedok vremena i života Srba na ovim prostorima.