O nedavnom času hrvatskog jezika za učenike osmog razreda, emitovanom na Radio-televiziji Vojvodine kao deo nastave na daljinu, na kojem se govorilo o „jezičkoj čistoti” u Nezavisnoj državi Hrvatskoj, trebalo bi barem jedan čas izdvojiti da se prokomentariše sve što je u njemu problematično dato, kaže za „Politiku” prof. dr Sreto Tanasić, predsednik Odbora za standardizaciju srpskog jezika.

Čas je ubrzo skinut sa „Jutjuba”, udžbenik sa spornom lekcijom povučen odlukom ministra prosvete Mladena Šarčevića, ali „mleko je već proliveno”. Lekcija u kojoj se navodi da je NDH vodio brigu o čistoti i pravilnoj upotrebi hrvatskog jezika izbacivanjem iz upotrebe pre svega srbizama, kao i da su jezikoslovci u Kraljevini SHS poistovećivali srpski i hrvatski jezik, već je odjeknula u javnosti.

„Dobro je kad država ima utvrđenu jezičku politiku, do čega se dolazi u dobroj saradnji države i struke, a Srbija to nema, na šta Odbor za standardizaciju srpskog jezika odavno skreće pažnju. Dobro je kada se država u skladu sa utvrđenom jezičkom politikom stara o jezičkoj problematici i u saradnji sa strukom brine o statusu nacionalnog i manjinskih jezika, što naša država ne radi. Odbor za standardizaciju srpskog jezika je mnogo puta ukazivao na štetne posledice koje iz toga proističu, pa i kad su posredi manjinski jezici, posebno manjinski jezici samo na simboličkom planu, ne i lingvistički jezici. Pisao sam ministru prosvete da nijedan ovakav udžbenik ne bi smeo otići u škole pre nego što kompetentni ne utvrde kako se tumači jezička problematika. Da je naša država imala više sluha za naša obraćanja, ne bi bilo ovakvih slučajeva”, navodi prof. dr Tanasić.

On dodaje da je poznato da srpski i hrvatski pogledi na period srpsko-hrvatskog jezičkog zajedništva nisu isti, da se mnogo šta se drugačije tumači, da ima mnogo neslaganja, krivotvorenja činjenica, prisvajanja srpske kulturne baštine.

„Na primer, kakva je to hrvatska ćirilica ili bosančica? I zašto je potrebno da ona bude hrvatska? Za pitanje kad su Srbi poistovećivali hrvatski i srpski jezik, treba pročitati tri knjige, ili bar njihove predgovore, trojice hrvatskih filologa sa razmeđa 19. i 20. veka: gramatiku od Tomislava Maretića (1899, 3. izdanje 1963), pravopis Ivana Broza (1892) i rečnik Franje Ivekovića (1901), kojim su oni Hrvatima uveli srpski književni jezik koji je Vuk Stefanović Karadžić stvorio za Srbe i njihovu kulturu. Dakle, nisu to učinili Srbi, i to je bilo pre stvaranja zajedničke države Kraljevine SHS, odnosno Jugoslavije. Pitanje je ozbiljno za ozbiljne države da li se u udžbenicima nacionalnih manjina jezik, istorija, geografija mogu tumačiti u suprotnosti sa stavovima domaće nauke”, kaže prof. dr Tanasić.

„Udžbenik je osnovno tekstualno sredstvo za sticanje novih znanja, njegov sadržaj mora biti prilagođen uzrastu učenika i taj sadržaj mora biti istinit, to je i početak i kraj ove priče”, kaže u izjavi za „Politiku” prof. dr Veljko Brborić, koji na Filološkom fakultetu u Beogradu predaje i metodiku nastave srpskog jezika.

„Očito je da je reč o velikom i nedopustivom propustu, o nečemu što nije samo greška, ali opet mislim da vredi biti oprezan i da ne smemo koristiti preteške reči. Ne znamo da li je ovaj udžbenik prošao zvanično odobrenje prosvetnih vlasti, a sadržaj o kome je reč neprimeren je uzrastu učenika i nije tačan. Nepotrebno je da učenici osmog razreda u Republici Srbiji uče nešto o jezičkoj politici u vreme Nezavisne države Hrvatske, sve uz njenu geografsku kartu. Pogledajte rečenicu: ’NDH vodio brigu o čistoći i pravilnoj uporabi javnog hrvatskoga jezika i pravopisa’, to se ne može objasniti. Primerenije bi bilo da se učenicima kaže kakav je tada bio odnos prema ćirilici, je li to briga o ’čistoći i uporabi’”, kaže profesor Brborić.

On podseća da je već bilo reči i o drugim propustima i u udžbenicima drugih predmeta i onima koji nisu namenjeni samo nacionalnim manjinama, pa se čini, kako ističe, da plaćamo danak brzini, nesmotrenosti, a ponekad i lošim namerama.

„Ipak, nije mi poznato da je ovakvih propusta bilo u udžbenicima za Srbe u Hrvatskoj. Kod nas učenici osnovnih i srednjih škola ne uče sadržaje o jezičkoj politici u toku Drugog svetskog rata, to je za studente srbistike, i to je sasvim jasno. Ni u jednom udžbeniku za srpski jezik kod nas nema reči o Novom pravopisnom uputstvu koje je donela Nedićeva vlada u vreme Drugog svetskog rata”, ističe prof. dr Veljko Brborić.