Od kraja treće decenije 20. veka, kada je Profesorska kolonija nastala, uspela je da zadrži osnovne, autentične karakteristike i vrednosti, čime se izdvaja kao zasebna urbana celina u okviru Beograda
Bolju vest niste mogli da mi kažete, uzvratio je arhitekta Đorđe Bobić kada smo mu juče uhvatili muštuluk – da je Profesorska kolonija, deo grada u kojem živi, odlukom Vlade Srbije utvrđena za kulturno dobro – prostorno kulturno-istorijsku celinu. Za žitelje tog jedinstvenog kraja prestonice to ne znači samo da bi vrednost njihovih nekretnina mogla da poraste, nego i činjenicu da nijedan investitor sa prepunim koferom para neće moći da prekraja Profesorsku koloniju kako mu padne na pamet.
– Grad je pobedio profit. Nemate pojma koliko me raduje to što je zaštićena jer je ona, za razliku od starog Vračara, i dalje ostala maltene sačuvana, što je danas raritet. Ima tu i tamo nekih neuspelih dogradnji, ali pečat skromnosti i jednostavnosti sa uređenim vrtovima i zelenilom uspela je da zadrži – kaže Bobić.
Kao zaštićena kulturno-istorijska celina, Profesorska kolonija oslanja se na ulice Cvijićevu i Čarlija Čaplina i obuhvata prostor od 10 hektara i 77 ari. Njena posebnost ogleda se u tome, piše u odluci vlade koju prenosi Tanjug, što je u najvećem delu izvedena u skladu sa teorijom i praksom izgradnje vrtnih gradova. Njihova koncepcija zasnovana je na idejama Ebenizera Hauarda i oni su zamišljeni tako da objedine urbane funkcije i javne službe i omoguće neposredan kontakt sa prirodom kroz izgradnju malih gradova – satelita ograničene veličine i kontrolisanog rasta u zoni oko velikih gradova. U našoj sredini vrtne gradove okružene zelenim pojasom naročito je propagirao opštinski arhitekta Jan Dubovi.
– Od kraja treće decenije 20. veka, kada je Profesorska kolonija nastala, uspela je da zadrži osnovne, autentične karakteristike i vrednosti – čime se izdvaja kao zasebna urbana celina u okviru Beograda, koja poseduje kulturno-istorijske i arhitektonsko-urbanističke vrednosti – navodi se u vladinoj odluci i dodaje da je u vreme nastanka Profesorske kolonije Beograd dobio i Činovničku koloniju na Voždovcu, Železničku na Topčiderskom brdu i Radničku koloniju kod Topovskih šupa na Autokomandi.
Bobić podseća da je Profesorska kolonija nastala tako što je država otkupljivala njive i voćnjake koji su se nekada nalazili na tom mestu i da je zatim napravila planove za izgradnju naselja za profesore Beogradskog univerziteta koji su podizali kredite i gradili kuće i zgrade za stanovanje. U vreme izgradnje kolonije komunalna infrastruktura tu gotovo da nije postojala jer je to bio prostor izvan granica Beograda, sa one strane Bulbulderskog potoka, današnja Cvijićeva ulica. Na kućama u kojima su stanovali znameniti naučnici kasnije su postavljene spomen-ploče.
Svoje domove tu su podigli Milutin Milanković, Aleksandar Leko, Tadija Pejović, Jevrem Nedeljković, Jovan Tomić... Neki od njih su nepokretna kulturna dobra: Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića, kuća Milutina Milankovića i vila Prendić, poslednje zdanje u tom kraju upisano u martu ove godine u katalog kao spomenik kulture. Nalazi se u Ulici Osmana Đikića 20, a građeno je 1932-33. godine kao zgrada Jovana i Dragojle Prendić, prema projektu arhitekte Milana Zlokovića.
Naučnici osnivači
Na predlog gradskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, Profesorska kolonija upisana je u katalog kulturnih dobara. Granica prostorne kulturno-istorijske celine sa zaštićenom okolinom, kako navodi Zavod, obuhvata sledeći prostor: od Ulice mitropolita Petra, preko Čarlija Čaplina, zatim Braće Grim, pa Ljubomira Stojanovića (obuhvata u okviru bloka objekte uz ulice Ljubomira Stojanovića i Jaše Prodanovića), sve do Cvijićeve. Nastavlja se Đušinom (obuhvatajući objekte bloka uz ovu ulicu), do Draže Pavlovića, zatim Takovskom (obuhvatajući objekte uz Ulicu Jaše Prodanovića), nastavljajući se duž Cvijićeve do ukrštanja sa Čarlija Čaplina, a zatim Bulevarom despota Stefana do ukrštanja sa Sterijinom ulicom.
Osnov za realizaciju urbanističkog koncepta i izgradnju Profesorske kolonije je bio Generalni urbanistički plan Beograda iz 1923. godine. Među osnivačima tog naselja bilo je 23 doktora nauka i 15 akademika.
