U poslednjoj deceniji sa mape osmoletki Srbije izbrisane su 223 kuće znanja, i to isturenih manjih zdanja u udaljenijem seoskom pejzažu, a kad se na isti način uporede podaci sa početka i kraja statističke skale, osmoletke na republičkom nivou u generaciji imaju 61.152 osnovca manje. I to su zvanični podaci Republičkog zavoda za statistiku Srbije koji je priredio svojevrstan desetogodišnji presek školskog života u brojevima, analizirajući ih iz godine u godinu ali po kalendaru đaka i prosvetnih radnika za koje nova radna godina počinje 1. septembra jedne a završava se 31. avgusta sledeće godine. Plod tog rada je i grafički prikaz „Osnovno obrazovanje u Republici Srbiji, 2010 – 2019” u kome se navode podaci koji se isključivo odnose na redovne osnovne škole, što znači da ovom analizom nije sagledana situacija u školama za đake sa smetnjama u razvoju niti onih za osnovno obrazovanje odraslih. Da ne bi bilo zabune, to prvo razjašnjava Dušan Radovanović, statističar analitičar u Odseku za obrazovanje i kulturu Republičkog zavoda za statistiku Srbije, u razgovoru za naš list.

– Kada govorimo o broju škola koje su zatvorene važno je napomenuti da je tu reč o izdvojenim odeljenjima u seoskim područjima sa jednim ili dva učenika, koja su ugašena jer nije bilo nove dece koju bi primila u klupe. Tu nema mesta za greške, jer sve u korelaciji sa demografskim pokazateljima o smanjenju prirodnog priraštaja i gašenju sela bez žitelja u pojedinim krajevima države – objašnjava Radovanović, koji je statističkim objektivom obuhvatio decenijsku sliku osnovnog obrazovanja u našoj domovini.

Mreža matičnih škola raširila se za novih 23 osmoletke. Ne znači da za deset godina nije bilo i zatvaranja matičnih škola, ali to se događalo u izuzetnim situacijama, jer i po manjim sredinama deca gravitiraju ka klupama ovih zdanja, jer su veća, opremljenija, sa boljom infrastrukturom. U najmanje matične osmoletke danas ulazi po osam ili devet učenika, a Radovanović u poslednjoj deceniji nije zabeležio da je ijedna matična škola zatvorena jer u generaciji nije mogla da upiše nijedno dete, već je tipično da u takvim situacijama stavljaju katanac na izdvojena odeljenja u udaljenijim seoskim područjima.

Poslednji primer zatvaranja matične osmoletke u Beogradu, bilo je gašenje OŠ „Stari grad” 2017. godine, kada je broj đaka spao na manje od 150. Bilo je to u okviru racionalizacije mreže prestoničkih škola, a prema informacijama resornog ministarstva mnoge lokalne samouprave širom republike još nisu uradile taj posao.

– Kada ostane mali broj učenika uglavnom se manje matične škole pripoje, ili prerastu u izdvojeno odeljenje neke druge matične škole. Zato u našim publikacijama uvek pravimo razliku razdvajajući podatke koji se odnose na matične škole i izdvojena odeljenja, da bi bilo jasno da nisu matične te koje se zatvaraju, već uglavnom male izdvojene. Mada, ponegde imamo i velika izdvojena odeljenja, nekad po broju učenika i veća od matičnih osnovnih škola kojima pripadaju – ilustruje naš sagovornik.

Pre deset jeseni u klupama prvog razreda bilo je 10.744 najmlađih školaraca više nego u septembru lane na teritoriji Srbije. Beograd je jedini region u kome se beleži porast broja učenika osnovnih škola, i to pogotovo u kućama znanja koje su najmlađe, a otkako su izrađene iz godine u godinu popunjavaju pun kapacitet, jer im zbog dobrih uslova za boravak i rad dolaze i deca koja im teritorijalno ne pripadaju, odnosno ne žive u školskom komšiluku. Najveće smanjenje broja učenika zadesilo je Južnu i Istočnu Srbiju.

– Ako pogledamo početak školske 2010/11. i 2019/20. godine jasno je da je skoro 28.500 dece manje u regionu Južne i Istočne Srbije. Situacija u Šumadiji i Zapadnoj Srbiji nije mnogo bolja, tamo je oko 23.400 osnovaca manje, dok u Vojvodini imamo osipanje broja učenika osnovnih škola za više od 18.500 – pojašnjava Dušan Radovanović.