„Pravedni” Matija čeka da se otopi sneg

Na postamentu spomenika pisaće „Matthias Rex (1458–1490), a sa bočne strane biće postavljena ploča sa tekstom „Spomenik Matiji Korvinu je postavio 2018. godine Lajoš Čakanj uz saglasnost grada Subotice”, i to na ćirilici, na jezicima koji su u službenoj upotrebi u gradu, što znači na mađarskom i na hrvatskom, te na engleskom jeziku.

Matija Korvin ulicu u centru Subotice dobio je pre deceniju i po kada je odatle „oterao” Engelsa, ali po inerciji u svakodnevnom govoru ova ulica se među građanima još zove „engelsova”. Ulica uživa i zaštitu kao ambijentalna celina, ali je i dobro znaju svi koji vole noćne izlaske jer se u njoj nižu kafići i restorani, između ostalog nekoliko njih upravo u vlasništvu Lajoša Čakanja, koji slovi za najbogatijeg Subotičanina, bar kada je reč o nekretninama koje poseduje u gradu. Ovo je prvi put da se njegovo ime javno pojavljuje kao gradskog ktitora. U gradu se spekuliše da je procedura oko postavljanja spomenika ubrzana zbog očekivanog dolaska mađarskog premijera Viktora Orbana, pre parlamentarnih izbora u Mađarskoj 8. aprila.

Povod za postavljanje spomenika obrazložen je kao želja da se obeleži 560. godišnjica od krunisanja Matije Korvina. U trenutku stupanja na presto imao je 14 godina, međutim po svemu što je potom činio, mađarska istorija stavlja ga rame uz rame sa Sent Ištvanom (Svetim Stefanom) koji je pre više od hiljadu godina utemeljio mađarsku državu i uveo je u hrišćanstvo. Jedan od najvećih mađarskih kraljeva Matija Korvin, bio je sin Janoša Hunjadija, to je onaj Sibinjanin Janko koga i srpski narod poznaje iz junačkih pesama, rođen je u Klužu u Rumuniji 1443. godine, a umro je u Beču, 1490. godine. Tokom vladavine iskazao se kao državnik koji je vodio računa i o svojoj državi, ali i podanicima koji su mu nadenuli ime Matija Pravedni.

Zajedno sa srpskom vlastelom ratovao je protiv Turaka, i Srbima zato davao određene povlastice. Radi odbrane svojih granica obnovio je srpsku despotovinu na području Srema, a kod pape Siksta Četvrtog, isposlovao tolerantan odnos prema pravoslavcima. Uveo je stajaću vojsku koju su sa po trećinom činili Srbi, Česi i Mađari. U jednom trenutku kralj Matija bio je vlastelin i prostora na kojem se nalazi Subotica. Matija Korvin ostao je upamćen i kao kralj koji je voleo umetnost, u Pešti je formirao biblioteku „Korvinu” sa šest hiljada svezaka, a njegov dvor bio je jedan od centara evropske renesanse. Ipak, malo je verovatno da su inicijatori podizanja spomenika, jer inicijativu Lajoša Čakanja prigrlio je SVM, a podržao i SNS, imali na umu njegovu ulogu reformatora i prosvetitelja.