Neki srpski proizvodi izgubiće oznaku geografskog porekla

Do kraja godine Srbija će verovatno usvojiti novi zakon o oznakama geografskog porekla za poljoprivredno-prehrambene proizvode. Zakon je u fazi nacrta, a jedna od predloženih izmena jeste i ta da će oni proizvodi koji imaju ovu oznaku a ne proizvode se poslednjih sedam godina, izgubiti taj status, potvrđeno nam je u Ministarstvu poljoprivrede.

– Suština je da takve proizvode imamo na tržištu. Mi, nažalost, imamo takvu situaciju da za pojedine nema proizvođača iz različitih razloga. Iz nekih objektivnih, poput kladsovskog kavijara, koji se ne može proizvoditi jer u Dunavu više nema nekih od tih vrsta riba ili su retke. Dok za neke druge jednostavno nema interesovanja – rekao je za naš list Branislav Raketić, rukovodilac Grupe za kvalitet, deklarisanje i označavanje hrane pri Ministarstvu poljoprivrede.

Raketić je istakao da će ministarstvo učiniti maksimalno da svaki od tih proizvoda sa liste revitalizuje. Ipak, kako kaže, svesni su da to neće moći da bude izvodljivo u svim slučajevima. Očekuje se i određena izmena specifikacija jer one ranije nisu odslikavale realnu proizvodnju tih proizvoda i potrebno je da sada budu prilagođene.

U Evropskoj uniji uspostavljen je jedinstveni sistem priznavanja oznaka geografskog porekla. Postoji jedinstvena baza takvih proizvoda.  Kupci, najčešće velike trgovinske kompanije ili vlasnici specijalizovanih prodavnica imaju mogućnost da direktno kontaktiraju proizvođače.

Proizvođači iz Srbije, budući da nismo članica EU, moraju da prođu kroz dvostepenu registraciju.

Najpre na nacionalnom nivou, a potom u još jednom, ukoliko žele da obezbede oznaku porekla i za tržište unije. Kako je objasnio naš sagovornik, nacrtom novog zakona sada je jasno definisan postupak komunikacije sa Evropskom komisijom,u slučaju prigovora postavljeni su rokovi za dostavu dopunske dokumentacije ukoliko se to traži...

– U Srbiji bi sada, prema novim propisima, celokupna nadležnost za registraciju takvih poljoprivredno-prehrambeniuh proizvoda prešla sa Zavoda za intelektualnu svojinu na Ministarstvo poljoprivrede, izjavio je Raketić. On kaže da, prema trenutnoj evidenciji, u Srbiji ima 47 poljoprivredno-prehrambenih proizvoda koji bi mogli da budu zaštićeni i u Evropskoj uniji. Neki od njih tu oznaku imaju 20 i 30 godina, a pojedini se i ne proizvode.

Oko mnogo proizvoda sa zaštićenim geografskim poreklom, poput grčke fete ili kranjske kobasice, godinama su se vodili sporovi u EU o tome koja država ima pravo na njihovu proizvodnju. Nekada su okončavani sporazumno uz posredstvo Brisela. Grčka je nedavno od Evropske unije formalno zatražila da se započnu zakonske procedure protiv države Danske zbog prisvajanja feta sira. Ministarstvo poljoprivrede Grčke saopštilo je da je feta prepoznatljiv grčki prozvod, i da je Danska odbila da sarađuje po pravilima Evropske unije. To je, kako su naveli, omogućilo danskim proizvođačima da proizvode „imitaciju fete“ i „imitaciju sireva EU“ i izvoze u zemlje koje nisu članice EU.

Na pitanje da li se slični sporovi u budućnosti mogu očekivati i za neke proizvode na koje Srbija smatra da polaže pravo, Raketić odgovara da ovakvi proizvodi imaju dobru reputaciju, pa su samim tim i često predmet zloupotreba. To je stalan problem u EU koji traje godinama. On veruje kako za većinu proizvoda Srbija neće imati sličnih problema. Recimo, leskovački ajvar ima tačnu odrednicu za područje gde se proizvodi i paprika i krajnji proizvod koji je zaštićen.

– Ali mogli bismo da imamo za neka geografska područja koja delimo sa susedima Srema ili Stare planine. Tu ćemo definitivno imati prigovore, ali ovo je praktično uobičajeno. Samo moramo da budemo spremni da damo dovoljne dokaze da su ti brendovi potekli s područja Srbije – ističe Branislav Raketić.

Naš kavijar stizao do Amerike

Specifičnost „kladovskog kavijara”, ovog vrhunskog delikatesa bila je da se proizvodio po tradicionalnom receptu u Kladovu od ikre morune, jesetre, pastruge i kečige, ulovljenim u Dunavu. Brendiran je još u doba SFRJ, pa ponovo 2000. Još 2009. objavljivano je u medijima da su dva pregrađivanja ove reke, kada su građeni Đerdap jedan i Đerdap dva, prekinuti putevi morunama i jesetrama od Crnog mora do prirodnog mrestilišta u Đerdapskoj klisuri kada polako prestaje proizvodnja ovog poznatog delikatesa. Na tržište Amerike izvožene su nekada tone poznatog crnog kladovskog kavijara iz Istočne Srbije. Firma koja se bavila proizvodnjom srpskog kavijara u međuvremenu je propala.