Uređen deo prostora oko kasnorimske grobnice

Kasnorimska grobnica u Brestoviku, jedan od naših kandidata za Uneskovu listu svetske baštine, bila je donedavno okružena deponijom sa obližnjeg seoskog groblja, ispod koga je ukopana u breg. Niz padinu sa starog počivališta vetar je često nanosio uvelo cveće, vence, papire... Sada je prostor većim delom raščišćen, a očekuje se da bi uređenje i sanacija same grobnice ubrzo mogli da budu nastavljeni.

Nedavno su kasnorimsku grobnicu timski obišli i stručnjaci iz Arheološkog instituta, Instituta IMS, Tehnološkog fakulteta u Novom Sadu i Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

– Grobnica u Brestoviku odabrana je kao jedan od najreprezentativnijih spomenika rimskog perioda u Srbiji. U timu stručnjaka koji je obišao grobnicu, nastalu, prema istorijskim nalazima, krajem trećeg i početkom četvrtog veka, bili su arheolozi, arhitekte, geolozi, hemičari i inženjeri materijala, kako bi snimili stanje na terenu i prikupili uzorke za potrebne analize. Ovi uzorci istorijskih materijala daće dragocene podatke o tehnologiji izrade rimskog maltera, kao i o njihovoj upotrebi u tom periodu. Uzorci su potrebni i za realizaciju naučnoistraživačkog projekta koji finansira Fond za nauku Republike Srbije u okviru programa „Promis”, a sprovode ga Arheološki institut, Institut IMS i Tehnološki fakultet u Novom Sadu. Rezultati istraživanja doneće nove smernice ka upotrebi materijala u konzervaciji u Srbiji, a posebno rimskih spomenika na Dunavskom limesu.

Analize će dati i važne priloge nominacionom dosijeu za Uneskovu listu svetske baštine koji trenutno izrađuju Arheološki institut i Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Posle ovoga bi i kasnorimska grobnica u Brestoviku trebalo da nosi znak Uneska – kaže Zorica Atić, direktorka Centra za kulturu Grocka.

Sve ove analize prethode planiranim radovima na konzervaciji arhitekture i slikarstva kasnorimske grobnice, koje sprovode gradski Zavod za zaštitu spomenika kulture i Arheološki institut, uz podršku Ministarstva kulture i informisanja i opštine Grocka. Poslednji konzervatorski radovi na grobnici sprovedeni su davne 1967. godine, od kada nije bilo daljih ulaganja. Grobnica u Brestoviku je i nezaobilazno ispitno štivo studenata arheologije kao primer antičkih mauzoleja na našem tlu.

Javilo se verovanje da su u grobnici sahranjena tela hrišćanskih velikomučenika Ermila i Stratonika, međutim brojni arheološki nalazi, kao i preciznija tumačenja navoda iz žitija ne daju osnov za ove tvrdnje. Stručnjaci smatraju da je ovde reč o paganskom mauzoleju, i to monumentalnoj porodičnoj grobnici sa tri grobna mesta nekog značajnog rimskog vlastelina iz doba antike. Uprkos tome, vernici i dalje dolaze ovde. U unutrašnjosti grobnice povećao se i broj uljanih sveća i hrišćanskih relikvija, dok su na kamenom nadvratku i dovratnicima urezani i obojeni simboli u vidu krsta, ima i tragova čađi i novih oštećenja, što sve, nažalost, devastira ovaj dragoceni spomenik kulture iz paganskog perioda.

Mauzolej u voćnjaku

Mauzolej u Brestoviku slučajno je otkriven 1895. godine kada je domaćin Vukašin Milosavljević kopao voćnjak i tom prilikom propao u grobnicu. Ispostavilo se da je slučajno otkrio jedan od najdragocenijih spomenika iz antičkog perioda u Beogradu. Arheološka istraživanja obavio je prof. Mihajlo Valtrović, upravnik Narodnog muzeja iz Beograda.

On je utvrdio da se grobnica sastoji iz tri dela. U jednom od njih ukopanom u brdo bila su smeštena tri zidana sarkofaga – dva veća i jedan manji, dok je u drugoj prostoriji pronašao figure genija smrti, dva lava čuvara ulaska u grobnicu i skulpturu odevenog muškarca u prirodnoj veličini, koji najverovatnije predstavlja vlasnika grobnice – važnog rimskog oficira ili visokog službenika.

Mučenici za hrišćanstvo

Grobnica se vezuje i za imena velikohrišćanskih mučenika Ermila i Stratonika koji su poštovani kako u pravoslavnom, tako i u katoličkom svetu. Postoji verovanje da su tu sahranjene mošti svetaca, a potom u nekom periodu prenete u Carigrad.

Pisci žitija ovih svetaca i na grčkom i na latinskom navode da su sveti Ermil i Stratonik pogubljeni u vreme kada je car Konstantin 313. godine već bio potpisao Milanski edikt o prestanku progona hrišćana. Ali je njegov zet Licinije, vladar istočnog dela Rimskog carstva, u borbi oko prevlasti počeo da progoni hrišćane.

Sveci su u Dunav bačeni ispod Beogradske tvrđave, a tela su im isplivala 18 stadija (rimska mera) nizvodno. Prema žitiju, lokalni hrišćani sahranili su ih na bregu u kamenoj grobnici, što je verujuće nedavno navelo da je reč o lokalitetu u Brestoviku.