Srpski major zbog koga je drhtao bečki dvor

Za života je postao mitska ličnost, čemu su podjednako doprineli njegovi zakleti neprijatelji i verni saborci. Major srpski i vojvoda komitski Vojislav Voja Tankosić rođen je 28. septembra 1880. godine u Rukladi, selu između Uba i Lajkovca. Poživeo je samo 35 leta, a gotovo trećinu svog veka je proveo na bojištima.

Bio je akter svih burnih događaja od Majskog prevrata do Velikog rata. Jedan je od osnivača i tvorac ustava tajne organizacije „Ujedinjenje ili smrt” (1911), koja se borila za oslobođenje i ujedinjenje svih srpskih krajeva. Austrougarska ga je smatrala državnim neprijateljem broj jedan. I mrtvog ga se plašila...

U vrtlog istorije zagazio je još kao mlad potporučnik, učestvujući u svrgavanju kralja Aleksandra Obrenovića. U noći prevrata, između 28. i 29. maja, komandovao je vodom koji je streljao braću kraljice Drage, Nikodija i Nikolu Lunjevicu.

Pod dinastijom Karađorđevića 1904. otpočinje dvogodišnje gerilsko vojevanje na području Stare Srbije, kako se nazivala teritorija Sandžaka, Kosmeta i Makedonije. Tajne operacije radi zaštite srpskog življa od Arbanasa i Turaka ovenčale su ga slavom i popularnošću, tim više što su čuda od junaštva bila u opreci s njegovom sitnom telesnom građom, zbog koje su mu još na Vojnoj akademiji nadenuli nadimak Šilja.

Zatišje u Tankosićevom ratničkom životu potrajalo je do austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine, oktobra 1908. Uporedo sa širenjem mreže svojih ljudi u Bosni, počinje da regrutuje dobrovoljce za rat koji se činio neminovnim. Zbog tih aktivnosti Tankosićevo ime počinje da se redovno pojavljuje u poverljivim diplomatskim i špijunskim izveštajima, a on i njegove komite postaju opsesija austrijske i mađarske štampe.

Međutim, do oružanog sukoba s Bečom proći će još šest godina. U međuvremenu protutnjala su dva balkanska rata – onaj prvi, oktobra 1912, započeo je Tankosićev Lapski četnički odred, napadnuvši Turke na karauli Merdare.

A onda se, na Vidovdan 1914, dogodio Sarajevski atentat. U Ultimatumu Austrougarske, koji je Beogradu uručen 23. jula iste godine, između ostalog je zatraženo „da se bez ikakvog odlaganja uhapsi major Voja Tankosić”. Njega je zvanični Beč optužio da je organizovao i naoružao grupu pripadnika „Mlade Bosne”, koji su izvršili atentata na nadvojvodu Franca Ferdinanda.

U nastojanju da izbegne rat s carevinom, srpska vlada naređuje da Tankosić bude lišen slobode, a da se od Austrijanaca zatraže rezultati istrage sprovedene u Sarajevu „radi daljeg postupanja”. Čim se raščulo za hapšenje, oko štaba Dunavske divizije na Torlaku, gde je vojvoda bio pritvoren, počinju da se okupljaju njegovi četnički saborci.

Njih oko 400, do zuba naoružanih, tražilo je momentalno oslobađanje svog komandanta. Ministarski savet 26. jula donosi odluku da Tankosić bude pušten, uz obrazloženje da Austrijanci nisu podneli nikakve dokaze o njegovoj krivici. Dva dana kasnije, Austrougarska objavljuje rat Srbiji...

Za Tankosića i njegove četnike to je značilo ponovni odlazak na prve borbene linije, najpre u odbrani Beograda na početku rata, zatim na Drini, kod Loznice, Krupnja i Ljubovije. Ratni izveštači carskih novina maltene su svakog drugog dana objavljivali lažne vesti o njegovoj pogibiji.

U oktobru 1915. vojvoda Voja je vodio svoju poslednju bitku. Kod Velikog Popovića, desetak kilometara od Despotovca, šrapnel mu je probio grudni koš. Sahranjen je u Trsteniku, na tajnoj lokaciji.

Neprijateljske snage su 8. novembra 1915. zauzele Trstenik. Odmah je započela intenzivna potraga za skrivenim grobom. Okupacione vlasti su grozničavo nastojale da ugase mit o neuništivom četničkom komandantu, za koga se u narodu pričalo da je još živ.

Do danas je ostalo nepoznato ko je izdao gde je Tankosić pokopan, ali se zna da je radi ekshumacije i identifikacije 16. decembra u Trstenik doputovao specijalni agent peštanske policije. Tankosićevo telo je iskopano i fotografisano, a o potvrdi njegove pogibije slavodobitno je izvestila sva austrougarska štampa.

Četiri godine nakon završetka Velikog rata, 8. oktobra 1922, njegovi zemni ostaci preneti su na beogradsko Novo groblje i sahranjeni uz vojne počasti. Udruženje starih četnika pokrenulo je 1938. inicijativu da se Tankosiću u prestonici podigne spomenik.

Izdejstvovane su sve dozvole i trebalo je da se obeležje tokom 1941. postavi na Vilzonovom trgu (današnji Savski trg), ali je izbijanje Drugog svetskog rata osujetilo taj plan.

Posle decenija tonjenja u zaborav, lik i delo majora Vojislava Tankosića osvetlile su – „Senke nad Balkanom”. Jedan od najuzbudljivijih zapleta ove izuzetne TV serije tiče se upravo otkrivanja osobe koja je Austrijancima odala lokaciju na kojoj je Tankosić tajno sahranjen...