Čudesna sudbina Jelisavete Načić

U specijalnoj osmomartovskoj epizodi, onlajn divan „Beograda za početnike” u Rančićevoj kući, sedištu Centra za kulturu Grocka, posvećen je istaknutoj ženi nacionalne istorije, projektantkinji nekih od arhitektonskih simbola naše prestonice koji su, svi do jednog, danas kulturna dobra.

Na Dan žena, koji se širom sveta obeležava 8. marta u spomen na borbe za ekonomsku, političku i socijalnu ravnopravnost žena sa muškarcima, divanilo se o Jelisaveti Načić, arhitektkinji, koja upisuje i završava arhitekturu na beogradskoj Velikoj školi kao prva i jedina žena u prvoj generaciji studenata. A kako je na prelazu vekova tekla „Čudesna sudbina Jelisavete Načić”, publika je saznala u onlajn tribini sa Smiljanom Popov, novinarkom i autorkom serijala, i gošćom Bojanom Ibrajter Gazibarom, istoričarkom umetnosti-konzervatorom iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, koja je istraživala život i rad ove znamenite graditeljke.

Radeći u zanimanju do tada „rezervisanom” za muškarce, Jelisaveta Načić je pre jednog veka uređivala Kalemegdan i Terazije kao glavni gradski arhitekta, prvi koga je Beograd imao. Beogradu je ostavila i prvu modernu školu, kao i prve stambene zgrade na Balkanu, a projektovala je i crkve, što žene nikada do tada i nikada posle nje nisu radile.

Reč je i o prvoj ženi koja se zaposlila u državnoj službi – iako nije služila vojni rok, što je bio tadašnji, teško premostivi uslov, ali i ženi koja je svojim radom, individualnošću i integritetom bila trn u oku patrijarhalnoj srpskoj sredini s kraja 19. i početka 20. veka. Ljubav svog života upoznala je u logoru u Prvom svetskom ratu, i na tako strašnom mestu rodila ćerku. Okruženje nije blagonaklono gledalo na ljubav Srpkinje i Albanca, iako su njenog supruga, književnika Luku Lukaja, zvali „Albanac koji je voleo Srbe”. Voleli su se do kraja života, ali su ih društveni i verski koreni u smrti razdvojili – ona je sahranjena na pravoslavnom, on na katoličkom groblju...