Sabor SPC o kanonskom poretku u SAD i situaciji u Crnoj Gori

Prvi put pod predsedavanjem patrijarha srpskog Porfirija i prvi put u kripti Hrama Svetog Save – redovno zasedanje najvišeg crkvenog tela, Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve počinje danas u Beogradu.

Biće ovo prvo zasedanje posle dve godine, budući da se zbog pandemije virusa korona srpski arhijereji nisu sastajali od maja 2019, ne računajući izborni Sabor u februaru ove godine. Ne čudi stoga što se, prema nezvaničnim saznanjima, očekuje širok spektar pitanja kojima će se Sabor SPC baviti: od položaja srpske crkve u zemljama regiona, kanonskih pitanja na severnoameričkom kontinentu, izbora novih arhijereja, do crkvenog školstva i obnove Hrama Svetog Save.

Iako neka od njih znače i ozbiljne izazove za srpsku crkvu, uočljivo je da ovo zasedanje najvišeg crkvenog tela počinje bez napetosti u javnosti i medijske histerije, koje su godinama unazad bile obavezan uvod u zasedanja najvišeg crkvenog tela. Jedan od razloga što ovaj Sabor SPC ne počinje ranijim neprimerenim čaršijskim i kuloarskim pričama o podeljenosti u crkvi i prebrojavanjima koliko broji čiji „lobi” verovatno leži i u podršci koju je patrijarh Porfirije dobio na izbornom Saboru SPC kada je za njegov izbor za predstojatelja srpske crkve glasao 31 arhijerej, odnosno oko dve trećine. Zasedanje će biti i dobra prilika da 46. poglavar srpske crkve potvrdi reči iz svoje besede na ustoličenju da će nastojati da neguje saborni duh „kao najvažniji cvet našeg bogočovečanskog stabla”.

S obzirom na ozbiljnost i složenost pitanja koja očekuju Sabor, smirenost i jedinstvo i te kako su poželjni. Prema nezvaničnim saznanjima „Politike”, posebna pažnja na zasedanju biće posvećena položaju srpske crkve i srpskog naroda u Crnoj Gori, ali i situaciji sa SPC na severnoameričkom kontinentu, koja se smatra jednim od trenutno gorućih pitanja naše crkve.

Iako je za SPC krajnje problematični Zakon o slobodi veroispovesti izmenjen, čemu je prethodila promena vlasti i pre toga veličanstvene narodne litije, položaj srpske crkve u Crnoj Gori još uvek nije rešen. Do više puta i sa različitih crkvenih i državnih adresa najavljivanog potpisivanja Temeljnog ugovora između SPC i države Crne Gore još uvek nije došlo.

Sabor SPC biće prvi put održan u kripti Hrama Svetog Save (Nenaljd Negovanović)

Crnogorski premijer Zdravko Krivokapić nedavno je demantovao pisanje crnogorskih medija da se koleba oko potpisivanja ovog dokumenta i naveo da tekst nije usaglašen u celosti, a čim to bude obavljeno, doći će i do potpisivanja. U svakom slučaju, Sabor bi trebalo da razmatra položaj SPC u Crnoj Gori, dok će, kako nam je rečeno, posebno pitanje biti izbor novog mitropolita crnogorsko-primorskog koji bi trebalo da nasledi blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija. Trenutno je administrator Mitropolije crnogorsko-primorske episkop budmljansko-nikšićki Joanikije, kojeg neki mediji vide i kao kandidata za to mesto.

Jedno od najozbiljnijih pitanja jeste i situacija sa SPC u Sjedinjenim Američkim Državama, gde su u eparhijama zapadnoameričkoj, istočnoameričkoj i novogračaničkoj, kako nam je objašnjeno, mimo Ustava SPC, ali i Ustava SPC za Severnu i Južnu Ameriku, osnovane jednočlane neprofitne korporacije i na njih prebačena značajna crkvena imovina. U Patrijaršiju je, kako saznajemo, stiglo stotine pisama vernika koji ukazuju na to da je osnivanjem ovih korporacija, sa najčešće episkopom kao jedinim članom, imovina praktično preneta na njihovo ime sa mogućnošću da sami odlučuju o njoj. A raspon odluka može se kretati od načina raspolaganja, pa čak i do toga pod čijom će crkvenom jurisdikcijom biti imovina srpske crkve.

O tome da je bez njihovog znanja izmenjen Ustav za Severnu i Južnu Ameriku (što je kasnije odbačeno), ali i da su na isti način osnovane ove jednočlane korporacije, Sinod i Patrijaršiju su obavestila i druga dvojica episkopa sa američkog kontinenta, vladika kanadski Mitrofan i buenosajreski Kirilo. U jednom od poslednjih saopštenja iz Eparhije kanadske, objavljenom početkom ove godine, navodi se tako da su ovakve jednočlane korporacije neustavne, da su osnovane na netransparentan način i da nikada, od početka misije SPC na američkom kontinentu, crkvene korporacije nisu bile jednočlane. Sabor će pokušati da stvari vrati u kanonski poredak i izbegne mogućnost narušavanja jedinstva srpske crkve.

Očekuje se da na zasedanju budu pokrenuta i „kadrovska” pitanja, budući da je nekoliko važnih episkopskih katedri trenutno upražnjeno. Uz Mitropoliju crnogorsko-primorsku, to je slučaj sa Eparhijom valjevskom, čiji je episkop, vladika Milutin, takođe preminuo od virusa korona krajem marta prošle godine, kao i Mitropolijom zagrebačko-ljubljanskom, kojom trenutno administrira patrijarh srpski Porfirije, koji je upravo sa tog mesta izabran za prvojerarha srpske crkve.

U SPC, takođe, kako nam je nezvanično rečeno, postoji izrazita nelagodnost zbog pritiska javnosti i apela koji dolaze sa različitih relevantnih adresa da se reši situacija u Eparhiji mileševskoj. Mediji već duže vreme izveštavaju da postoje nesuglasice između vernika i vladike Atanasija (Rakite), pa čak i da je i sam episkop tražio da bude premešten sa ove eparhije.

Podrška Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu

Zasedanje najvišeg crkvenog tela, inače, uobičajeno na dnevnom redu ima i pitanja koja se tiču crkvenog školstva, pa će tako biti i ovaj put, s tim što će posebna pažnja, kako nezvanično saznajemo, biti posvećena Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu.

Arhijereji će potvrditi status ove visokoškolske ustanove onako kako je ona definisana u preambuli Statuta PBF: kao „ustanova Srpske pravoslavne crkve i države Srbije u sastavu Univerziteta u Beogradu” i „pod duhovnim i kanonskim okriljem SPC”. Razmatraće se i mogućnosti usaglašavanja školovanja na bogoslovijama srpske crkve sa drugim srednjim školama u našoj zemlji, budući da u domaćem prosvetnom sistemu jedino na bogoslovijama školovanje traje pet godina.