Krupno srce Rađevine

Krupanj – Raznolikost prirodnih lepota, ispod venca Podrinjskih planina Gučeva, Boranje i Sokolskih planina, krasi Rađevinu. Njeno središte je Krupanj, administrativni centar kraja koji vekovima neguje i baštini sve ono što mu je priroda namenila. Iako spada u red nedovoljno razijenih područja, danas sa svega petnaestak hiljada stanovnika, ova mala opština Mačvanskog okruga, u poslednje vreme uspravlja se nakon godina mučne tranzicije.

Krupanj je nedavno poneo titulu najefikasnije lokalne samouprave u Srbiji u poboljšanju životnog standarda građana. Rukovodstvo opštine pronašlo je način da sve ono što rađevska zemlja rađa i donosi, na moderan način, ponudi i tržištu i turistima kroz projekat „Najduža pijaca na svetu”. Kako bi što lakše i brže došli do svojih kupaca, poljoprivrednici u opštini Krupanj koristiće aplikaciju koja će povezati domaćinstva u krugu od 300 kilometara, zbog čega i kažu da su najduža pijaca na svetu. Istovremeno, posetiocima koji žele da obiđu poljoprivredna domaćinstva i probaju domaće proizvode, opština Krupanj je obezbedila obilazak lokacija označenih u aplikaciji, na električnim biciklima. Tako će turisti koji će se obresti novoasfaltiranim planinskim putevima i stazama Rađevine, pored okom vidiljivih lepota prirode moći da osete i njen ukus ‒ jedinstvenih malina i kupina, sočnih šljiva i jabuka, sira, kajmaka, plodova koje Rađevina rađa, a Krupanj „ukrupnjuje”.

Odvajkada je Krupanj, zahvaljujući darovima prirode, važio za značajno mesto u Podrinju.

U srednjovekovnoj srpskoj državi, kako u svom delu „Rađevina i Rađevci” piše profesor Jovan Janjić, bio je centar železne industrije. Bio je i kolonija Dubrovčana, a prvi pomen ovog mesta pod imenom Crupan, navodi se upravo u dubrovačkim spisima iz 1417. godine. Zanimljiv je i podatak da je do polovine 15. veka u Krupnju bilo 38 konzulata, a najviše 1449. godine, čak četrnaest.

Bivali su Rađevci prvi i u borbenim redovima tokom stradalnih ratova za otadžbinu. Jedinstveni, čvrst moral gorštaka koji su naselili Rađevinu u 17. i 18. veku, ponet iz Hercegovine, Starog Rasa, Južne Srbije, sa Kosova i Metohije i Crne Gore, a u saglasju sa stanovništvom koje su tu zatekli, kalili su kamenom na kojem su svoje kuće dizali. U odbrani kućnog praga, stradanja su bila tolika da je blaženopočivši episkop šabačko-valjevski Jovan Velimirović, sinovac vladike Nikolaja Velimirovića, govorio da pšenicu iz ovih krajeva uzetu za panaiju ne treba osveštavati, pošto je iznikla iz zemlje natopljene krvlju stotina hiljada srpskih vojnika i seljaka, palih za Srbiju i pravoslavlje. Tragovi ratova na ovom području još su okom vidljivi. Junacima u čast, sinovi i unuci, sakupili su po rovovima rasute kosti i pohranili ih u spomen-kosturnice na Mačkovom kamenu i u crkvi u Krupnju.

Nakon što je Krupanj postradao i u Drugom svetskom ratu (ostala je netaknuta samo zgrada  apoteke koja je bila u vlasništvu jednog Nemca) usledila je obnova i ponovno uzdizanje prestonice Rađevine. Uzdizao se i kulturni život. Sem novih zasada na seoskim poljima i osveženih varoških fasada, upravo u zgradi Doma kulture „Politika”, krajem osamdesetih godina prošlog veka, beogradska opera izvela je Rosinijevog „Seviljskog berberina”.

Kome je više dato, od njega se više i traži. A Rađevci, bogatstvo od prirode dato u hladnim planinskim izvorima, gustim šumama, u plodovima iz i sa plodne zemlje ili pak bogatsvo u zaslugama znamenitih ljudi rođenih na ovoj zemlji, znaju da vrednuju i da ga ovaplote. Pa i u aplikaciju pretoče. A sve, idući u korak sa sadašnjicom, a katkad i korak ispred ‒ u susret nadolazećem vremenu.

Gorštaci ratnici

Bivali su Rađevci prvi i u borbenim redovima tokom stradalnih ratova za otadžbinu. Jedinstveni, čvrst moral gorštaka koji su naselili Rađevinu u 17. i 18. veku, ponet iz Hercegovine, Starog Rasa, Južne Srbije, sa Kosova i Metohije i Crne Gore, a u saglasju sa stanovništvom koje su tu zatekli, kalili su kamenom na kojem su svoje kuće dizali. U odbrani kućnog praga, stradanja su bila tolika da je blaženopočivši episkop šabačko-valjevski Jovan Velimirović, sinovac vladike Nikolaja Velimirovića, govorio da pšenicu iz ovih krajeva uzetu za panaiju ne treba osveštavati, pošto je iznikla iz zemlje natopljene krvlju stotina hiljada srpskih vojnika i seljaka, palih za Srbiju i pravoslavlje. Tragovi ratova na ovom području još su okom vidljivi. Junacima u čast, sinovi i unuci, sakupili su po rovovima rasute kosti i pohranili ih u spomen-kosturnice na Mačkovom kamenu i u crkvi u Krupnju.