Novi arheološki nalazi sa Petrovaradinske tvrđave

Novi Sad – Na Petrovaradinskoj tvrđavi predstavljeni su novi arheološki nalazi do kojih se došlo iskopavanjima sprovedenim tokom ove godine u prizemlju zgrade na Gornjem platou tvrđave, poznate kao Arsenal ili Mamulina kasarna, u kojoj je od 1957. smešten Muzej grada Novog Sada. Ovi nalazi prikazani su kroz novu stalnu izložbu „Tvrđava”, koja je otvorena u prizemlju muzejske zgrade povodom 330 godina od početka gradnje Petrovaradinske tvrđave.

Novi arheološki nalazi potiču iz srednjeg veka, vremena pre izgradnje tvrđave kakvu poznajemo danas. Naime, pre vojne fortifikacije iz doba austrijskog carstva, kojoj je kamen temeljac udaren 18. oktobra 1692, na tom mestu je u 13. veku postojala crkva i samostan cistercita, monaškog katoličkog reda.

„To je najstarija hrišćanska crkva na teritoriji Novog Sada. Mi stariju na teritoriji grada nismo dosad otkrili”, kaže za „Politiku” arheolog i muzejski savetnik Divna Gačić.

Arheolozi su znali, kako navodi, da na ovom prostoru postoje ostaci takve crkve iz 13. veka, ali dotadašnja istraživanja nisu pokazala in situ nalaze, što znači tamo gde su ostavljeni, na mestu otkrića.

„Prilikom zidanja ove barokne austrijske, odnosno austrougarske tvrđave koju danas vidimo, nivelisan je teren, skinut je čitav jedan sloj i samim tim su skinuti i ostaci crkve. Međutim, prilikom radova ove godine na zaštitnom istraživanju u okviru zgrade muzeja, u višem sloju gline naišli smo na tri temeljne stope stuba crkve koja je bila posvećena Blaženoj Devici Mariji ili Bogorodici, koju su podigli cisterciti u okviru utvrđenog samostana Belefans na Petrovaradinskoj tvrđavi. Te stope su nosile trobrodnu crkvu i to je jedini in situ nalaz crkve. To je bilo prijatno iznenađenje”, kaže.

U vezi s tom crkvom, s druge strane, kako dodaje, ima mnogo pokretnog arheološkog materijala, kao što su opeka, gotička rebra kojima su zidane gotičke građevine, podne opeke...

Potvrde o životu na prostoru Petrovaradinske tvrđave potiču još iz paleolita.

„Prvi put je 2004. godine otkriven sloj iz srednjeg paleolita, a posle toga 2011. pronađeni su i ostaci iz gornjeg paleolita, kada je homo sapiens već stvorio takozvanu gravitijansku kulturu. Mi imamo neke kamene alatke iz te kulture”, kaže.

Prema pisanim izvorima, napominje sagovornica, na istom prostoru su pre cistercitske crkve iz 13. veka postojale vizantijska tvrđava Petrikon, a pre toga rimska tvrđava Kuzum. Pre Kuzuma je bio opidum – utvrđeno naselje iz bakarnog doba, koje je živelo i u bronzanom dobu i doživelo vreme Kelta, a Rimljani su ga obnavljali i koristili...

„Deo zemljanog utvrđenja smo 2002. godine otkrili, ali samo mali delić. Sve je to potvrda da je ovde pre ove tvrđave bilo mnogo starijih”, zaključuje Divna Gačić.

Prema navodima iz Muzeja grada, izgradnja Petrovaradinske tvrđave, kakva je uglavnom i danas, počela je kada je 18. oktobra 1692. godine, knez Kroj, kao zastupnik cara Leopolda Prvog, položio kamen temeljac za utvrđenje koje je trebalo da zaustavi svaki novi pokušaj pohoda Sultana ka centralnoj Evropi. Građena je po nacrtima i sistemu francuskog vojnog arhitekte Sebastijana Vobana i smatrala se najmodernijom vojnom fortifikacijom tog vremena.

Gradnja se odvijala pod rukovodstvom arhitekata Kajzersfelda, Marsilija, Vamberga, Gizenbira i Šredera, uz podršku austrijskog cara Leopolda Prvog, carice Marije Terezije i njenog sina Josifa Drugog. Kao rezultat osamdesetosmogodišnje izgradnje, na površini od 112 hektara, nastala je jedinstvena fortifikacija, druga po veličini u Evropi i najveća na prostorima jugoistočne Evrope.

Sastoji se od Gornje tvrđave, nastale na temeljima ugarskog utvrđenog manastira, Donje tvrđave, koja je vremenom prerasla u barkoni gradić, administrativni centar cele regije, Honverka – dvorožnog bastiona, Brukšanca na levoj obali Dunava i Inslešanca na Ratnom ostrvu.

Izgradnja 16 kilometara podzemnih hodnika na četiri sprata završena je 1776. godine. Smatra se da je tvrđava završena 1780. godine, što je uklesano na spoljnoj istočnoj kapiji Gornje tvrđave.

U muzeju navode da je ova tvrđava bila najsavremenije naoružana tvrđava austrijske monarhije. Imala je 400 topova, a kasarne su mogle primiti 4.000 vojnika, a barutane 2.000 mrt. centi baruta. Zbog svega navedenog, Petrovaradinska tvrđava je smatrana neosvojivom.

„Važno je setiti se i hiljade i hiljade radnika, čijim je rukama, pod najtežim radnim uslovima, podignut ovaj ponosni, a danas najveći, kulturni spomenik Vojvodine. Zidanje moćnog utvrđenja iziskivalo je živote velikog broja radnika, mahom stranaca, koji su stradali usled teškog fizičkog rada, loših higijenskih uslova i zaraznih bolesti”, podsećaju u Muzeju Novog Sada povodom 330. rođendana „Gibraltara na Dunavu”.