Državi potreban opšti kolektivni ugovor

Kolektivnih ugovora ima u svim delatnostima javnog sektora, ali ključne odluke o materijalnom položaju i zaradama zaposlenih ne donose se u procesu kolektivnog pregovaranja, niti se o tome pitaju sindikati, već se to radi kroz donošenje zakona. Za razliku od javnog sektora, u privatnom je još nepovoljnija situacija, jer on već decenijama nije pokriven ni granskim kolektivnim ugovorima, a i u pojedinim delatnostima, oblast zarada i drugih primanja svedeni su samo na rešenja iz Zakona o radu. Zbog toga je Veće Saveza samostalnih sindikata Srbije, uz podršku UGS „Nezavisnost”, odlučilo da pokrene inicijativu za zaključivanje opšteg kolektivnog ugovora koji Srbija nema već 13 godina. Inicijativa je upućena na adresu Unije poslodavaca Srbije.

Zašto je neophodan opšti kolektivni ugovor u Srbiji?

– U trenutnoj situaciji izrazitih sektorskih nejednakosti, promena na tržištu rada izazvanih nedostatkom domaće radne snage i prilivom sve većeg broja inostranih radnika, takav ugovor imao bi pravno dejstvo na teritoriji cele države. Istovremeno, generalno bi uticao na pravnu sigurnost svih zaposlenih, nezavisno od poslova koje obavljaju. Omogućavao bi ujednačavanje uslova rada i smanjenje velikih međugranskih razlika u ekonomskom i socijalnom položaju zaposlenih – navodi Duško Vuković, potpredsednik saveza.

Opštim kolektivnim ugovorom, kao i svim narednim, ugovaraju se prava zaposlenih u većem obimu, nego u zakonu. To je korist za radnike, jer time opšti kolektivni ugovor ide korak dalje od zakona, podseća Vuković.

– Njegovim usvajanjem bi se obezbedila pravednija raspodela, unapredili uslovi rada i omogućila dostojanstvena materijalna i socijalna pozicija radnika. Unapredio bi ekonomski položaj i standard zaposlenih, jer bi konkretnije regulisao pitanja koja se odnose na utvrđivanje visine osnovnih zarada i drugih primanja i naknada zarada. Doprineo bi, i normativno i praktično, većoj društvenoj koheziji i očuvanju socijalnog mira – nabraja on.

Srbija već više od 13 godina nema Opšti kolektivni ugovor. Krajem aprila 2008. potpisan je poslednji, a do kraja te godine tadašnji ministar rada Rasim Ljajić doneo je odluku o njegovom proširenom dejstvu na sve poslodavce. Međutim, kada je trebalo da počne da se primenjuje, od 1. januara 2009, Unija poslodavaca Srbije pokrenula je postupak otkaza. Zauzela je stav da bi dalja primena Opšteg kolektivnog ugovora, u uslovima svetske ekonomske krize, imala nepovoljan uticaj na socijalnu i finansijsku stabilnost države, kao i negativne posledice na većinu poslodavaca, čemu su svesrdnu podršku dale i druge poslodavačke organizacije.

Kriza izazvana ovim potezima unije pokušana je da bude rešena potpisivanjem Sporazuma o daljem razvoju socijalnog dijaloga, nakon čega je unija povukla svoj otkaz. Potpisan je Aneks dva Opšteg kolektivnog ugovora, kojim je regulisano da se primena odredaba Opšteg kolektivnog ugovora koje se odnose na finansijske obaveze poslodavca privremeno odlažu. Ove odredbe nikada nisu stupile na snagu, a Opšti kolektivni ugovor prestao je da važi istekom roka 2011. godine.

Neto prosečna zarada je 97.835 dinara

Prema poslednje objavljenom statističkom podatku za jul ove godine, prosečna neto zarada iznosi 97.835 dinara, ali, recimo, prosečna zarada u delatnosti pripremanja i posluživanja hrane je 55.842 dinara, ličnih uslužnih delatnosti 54.178, trgovine na malo 68.409 dinara.

– Pojedini sektori i delatnosti premašuju sve ove prosečne iznose, pa neko ima i više od 200.000 dinara zaradu. Procene u nejednakosti u platama idu do 1 prema 10, što su enormne nejednakosti čak i u razvijenim ekonomijama – smatra Vuković.