Biblioteka u Dolovu – vek i po u službi ljubitelja literature

Dolovo ‒ „Navršilo se 150 godina otkad je Dolovo, danas jedno od najvećih naselja pančevačke opštine, među prvima u Srbiji dobilo čitaonicu. To je impozantan podatak kada znamo da je u Vojvodini sredinom 19. veka formirana prva čitaonica. Ovakve kulturne institucije su u to vreme bile retkost i u mnogo većim sredinama. Dolovci nisu mnogo zaostajali i zato ovaj jubilej, za poštovanje i ponos”, ističe za „Politiku” Miroslav Prvulj, direktor dolovačkog Doma kulture „25. maj”, koji prilježno čuva bogatu i vrednu građu o dalekoj istoriji i životu sela.

Čitaonice su bile preteča današnjih biblioteka, formirane su najčešće pod okriljem Srpske pravoslavne crkve, kako bi se sačuvao nacionalni i kulturni identitet Srba. Prva u Kneževini Srbiji, „Srpsko čitalište”, otvorena je 1846. godine, nedugo zatim i u drugim gradovima, a dolovačka je, prema nekim navodima, prva u jednoj seoskoj sredini, u pančevačkom kraju, svakako.

Zanimljiv podatak je, skreće pažnju Prvulj, da je inicijator ideje bio Sava Kolarski, dolovački sveštenik u parohijskom domu Male (Gornje) crkve, koji sa ondanjim učenim ljudima i viđenijim seljanima formira društvo i sačinjava Pravila, sa preciznim ciljevima. To je prvi put da se grupa ljudi udružila i osnovala ono što se danas prepoznaje kao organizacija civilnog društva, s ciljem da radi na prosvećivanju i popularizaciji knjige i čitanja. Živo je sećanje, dok se u depoima ovdašnje ustanove kulture čuvaju „Pravila čitaonice u Dolovi” iz 1875. godine, na čijoj požuteloj hartiji je krasnopisom zabeleženo jasno definisano nastojanje da se ovdašnji živalj opismeni i prosvetli.

„Prvo – namera ili cilj društva jeste duhovno izobraženje članova pomoću nabavljanja i korisnog upotrebljavanja povremenih listova i drugih književnih dela. Drugo ‒ naročito je pak cilj društva da u članovima želju čitanju pobudi i da čitanjem svaki član sazna uslove, od kojih civilizacija, kultura i moral zavisi i da se pamti da će uslove i ispuniti. Treće ‒ društvo pak neće nikakva predavanja održavati i sa pogledom na postavljeni cilj, politikom se neće baviti”, stoji krasnopisom ubeleženo na dokumentu koji se našao među starom građom naprednog sela.

U Pozajmnom odeljenju dolovačke biblioteke pri Domu omladine i danas se može štošta prelistati od građe Zavičajnog fonda, ali i druga štiva i najnoviji naslovi. Biblioteka u fondu ima oko 12.500 knjiga i preko 1.000 registrovanih korisnika, od kojih su četvrtina aktivni čitaoci i posetioci. Ovde vredno neguju i svoje izdavačke poduhvate i hvale se objavljenim monografijama „Mala crkva u Dolovu” i „Crkva u centru”, a više od deceniju u kontinuitetu se formira i organizuje Zavičajna zbirka i razvija novoformirani Centar za istraživanje kulturnog nasleđa i kulturne raznolikosti.

„Izlazimo iz sfere prostora usluživanja i stvaramo mesto u oblasti duhovne proizvodnje. Tako je nastao program ’Približi, osvoji i usvoji znanje kako bi naučio da učiš’, namenjen prvenstveno osnovcima u pripremi svoje lektire, u biblioteci, na zanimljiv način. Pre petnaestak godina uvedene su i inovativne aktivnosti poput usluge dostave knjiga osobama sa smanjenom mogućnošću kretanja na kućnu adresu. Generalno, seoske biblioteke su centar okupljanja svih generacija i prevazilaze svoju primarnu delatnost, a atmosfera u njima je prijateljska, pa je neretko bibliotekar i psiholog i vaspitač, ali i hroničar samog sela. Zato sve te priče treba čuvati i beležiti, za generacije koje dolaze”, naglašava Žaklina Mijalković, diplomirani bibliotekar u biblioteci dolovačkog doma kulture.

I dok je komšijska Gradska biblioteka u Pančevu upravo navršila „tek” vek postojanja, i iako postoji razlika između javne biblioteke i čitaonice, 150 godina neprekidnog rada dolovačkog čitališta govori koliko je njegovo osnivanje bio napredan korak za jednu malu sredinu. Zato se ovde spremaju za obeležavanje vrednog jubileja, napominje za naš list Miroslav Prvulj, direktor Doma kulture „25. maj” u Dolovu.