Držanje vatrenog oružja u kući povećava rizik od femicida

Da Čehovljeva metafora o pušci koja je okačena o zid u prvom činu i koja mora da opali u drugom ili trećem činu ima puno pokriće u statistici femicida, govore i rezultati projekta pod nazivom „Vatreno oružje u kući nije trofej nego opasnost”, koji je realizovala Mreža žena protiv nasilja. Ovaj projekat podržan je od strane kancelarije UNDP-a u Srbiji kroz program „Smanji rizik – povećaj bezbednost”. Njegov cilj je smanjenje nasilja nad ženama i devojkama u Srbiji uspostavljanjem servisa podrške i podizanjem svesti javnosti o opasnosti od zloupotrebe vatrenog oružja.

Kako su prilikom predstavljanja rezultata ovog projekta naglasile koordinatorke Mreže žena protiv nasilja Dragana Veljović i Mina Mijailović, žene čine većinu žrtava porodičnog nasilja koje je počinjeno vatrenim oružjem, a brojna istraživanja govore da oružje u kući povećava opasnost od smrtnog ishoda nasilja i teških povreda. Osim toga, oružje se često koristi i za zastrašivanje, pretnje, vršenje psihičkog, ali i seksualnog nasilja, a žrtve nasilje ne prijavljuju institucijama ili se teže obraćaju nekom za pomoć iz straha da nasilnik ne upotrebi oružje.

„Skoro dve žene mesečno gube život zbog nasilja u porodici, a jedino što više zabrinjava jeste činjenica da je polovina žrtava femicida prethodno prijavljivala nasilje institucijama sistema, a one nisu adekvatno reagovale. U praksi se najčešće dešava da nasilniku bivaju izrečene mere zabrane prilaska žrtvi, ali niko ne prati da se te mere primenjuju, pa žene glavom plaćaju nemar institucija, što je nedavno pokazao i slučaj femicida u Kragujevcu. Naša analiza govori da u sigurnim ženskim kućama u Srbiji ima samo 190 mesta za žrtve nasilja, što je tri puta manje nego što je potrebno, a većina njih nalazi se u Beogradu”, upozorile su Dragana Veljović i Mina Mijailović. Dodaju da nije došlo do smanjenja femicida izvršenih vatrenim oružjem ni nakon 2023, kada je država sprovela akciju „razoružavanja” naroda nakon masovnih ubistava počinjenih u Osnovnoj školi „Vladislav Ribnikar” i selima Dubona i Malo Orašje.

Istraživanje UNDP-a govori da se u Srbiji godišnje desi oko 30 femicida, dok broj žena ubijenih vatrenim oružjem varira. Najveći procenat ubistava vatrenim oružjem u ukupnom broju femicida zabeležen je 2015. godine i iznosi 45 odsto, dok je najmanji bio 2018, kada je svega petina femicida bila izvršena vatrenim oružjem. Udeo ovako izvršenih femicida praćenih suicidom bio je najveći 2017. godine – 57 odsto, a najmanji 2016. godine, kada je 18 odsto ubica oduzelo i sebi život vatrenim oružjem.

Najveći procenat femicida-suicida počinjen je vatrenim oružjem u intimnim partnerskim relacijama, više u gradu nego u selu, i više u javnom prostoru u odnosu na privatni prostor. U odnosu na region, ova dela najčešće su činjena u Vojvodini i Šumadiji i zapadnoj Srbiji, a najčešće korišćeno oružje bio je pištolj, nepoznatog vlasnika i u nelegalnom posedu. Ove slučajeve femicida-suicida i u partnerskom i u porodičnom odnosu prate visok stepen brutalnosti sa smrtonosnim, često i višestrukim ranama na glavi ili grudima žrtve, kao i samoubistvo učinilaca hicem u slepoočnicu.

U skici za portret žrtve femicida vatrenim oružjem nalazi se žena u mlađim srednjim godinama, dok su učinioci bili u srednjim i starijim srednjim godinama. Prema nacionalnoj pripadnosti, i žrtve i učinioci su u najvećem procentu srpske nacionalnosti, ali ima i pripadnika nacionalnih manjina. Njihove relacije su u neznatno većem procentu bile partnerske (emotivne i seksualne) u odnosu na supružničke, ali su u znatno većem procentu bili bivši partneri nego bivši supružnici. Jednak procenat žrtava i učinilaca (oko 44 odsto) imao je prethodne brakove ili vanbračne veze, u polovini slučajeva imali su decu koja nisu bila zajednička, a u svega trećini slučajeva imali su zajedničku i često odraslu decu, te sukobi oko zajedničke dece i starateljstva nad njima nisu bili relevantni. Pristup vatrenom oružju, bez obzira na to da li je u legalnom ili nelegalnom posedu, kao i rad u službama ili hobiji koji podrazumevaju posedovanje oružja spadaju u najznačajnije rizike za ovu vrstu femicida. U druge uzroke femicida spadaju ljubomora i različite vrste kontrolišućeg ponašanja učinioca prema žrtvi, kao i napuštanje partnera, odnosno planiranje ili najava napuštanja.