Jedna od ključnih uloga u osavremenjivanju likovnog jezika

U naslovu „Lazar Vozarević. 100 godina od rođenja” ujedno je sadržan i povod za značajnu izložbu dela ovog našeg velikana koja će večeras u 19 sati biti otvorena u Salonu Muzeja grada Beograda. Ovaj istaknuti umetnik, koji je tokom pedesetih i šezdesetih godina 20. veka ostavio prepoznatljiv trag na tadašnjoj srpskoj i jugoslovenskoj likovnoj sceni, rođeni je Mitrovčanin čiji je život prerano okončan u Beogradu, gde je i sahranjen, pa je nekako i očekivano da su suorganizatori ove postavke njegova matična Galerija „Lazar Vozarević” iz Sremske Mitrovice i Muzej grada Beograda.

U prigodnom prostoru salona prestoničkog muzeja do 20. jula biće prezentovano 50 njegovih radova (slike i crteži) uz arhivske fotografije – svi se čuvaju u zbirkama ove dve ustanove. Kustoski tim čine Marija Vuruna i Marija Vukajlović iz Galerije „Lazar Vozarević” i Marija Stošić i Predrag Đidić iz Muzeja grada Beograda.

U toku svog stvaralačkog puta Vozarević je prošao kroz različite umetničke faze – od kubizma, preko enformela, do postenformela. Značajan uticaj na njegov razvoj imali su boravci u Parizu (1951–1952, 1954–1956, 1958. i 1962), gde se usavršavao i upoznavao sa savremenim umetničkim tokovima. Bio je član istaknutih umetničkih grupa „Jedanaestorica” i „Decembarska grupa”, koje su odigrale značajnu ulogu u unapređivanju moderne umetnosti u Jugoslaviji. Prvu samostalnu izložbu imao je u Galeriji ULUS-a u Beogradu 1952. godine. Nakon toga, izlagao je samostalno u brojnim gradovima u zemlji i inostranstvu: Beogradu, Novom Sadu, Nišu, Zagrebu, Parizu, Njujorku, Veneciji, Bariju i Briselu, a redovno je učestvovao i na najznačajnijim grupnim i reprezentativnim izložbama u zemlji i van nje. Kako je istaknuto u pratećem tekstu, pored slikarstva, bavio se i drugim vidovima umetničkog izraza – ilustracijom, scenografijom i mozaikom. Njegovi mozaički radovi nalaze se u hotelu „Metropol” (Beograd, 1956–1957), Vojnotehničkom institutu (Beograd, 1958) i Domu omladine (Beograd, 1964), a njegova dela se nalaze u brojnim javnim našim institucijama širom zemlje, kao i u brojnim privatnim kolekcijama, kako u bivšoj Jugoslaviji, tako i u inostranstvu.

Kada je reč o ovoj beogradskoj izložbi, svako od kustosa se u svom kataloškom tekstu na svoj način pozabavio Vozarevićem.

„Istaknuti umetnik, ne tako dugog životnog veka (43 godine), a plodne karijere, Vozarević se, osim slikarstva, izrade crteža, mozaika, ilustracija, bavio i pedagoškim radom na Likovnoj akademiji u Beogradu i bio je istaknuti akter kulturnog i javnog života u godinama nakon Drugog svetskog rata. Uvodio je nove poglede na doživljaj umetničke slike, ali i na sam čin slikanja, kojem je pridavao sve veći značaj eksperimentišući bojama, lakovima, prskanjem, grebanjem platna. Metodom korišćenja takozvanih pulija, metalnih tapetarskih nitni različitih veličina, koje je postavljao u pravilnom linearnom ili kružnom rasporedu, ulazeći u polje geometrijske apstrakcije, te izlaskom slike u prostor i zauzimanjem treće dimenzije, Vozarević je ostvario vrhunska dela u srpskoj umetnosti tokom druge polovine 20. veka”, piše Marija Stošić, viši kustos Muzeja grada Beograda.

Marija Vukajlović, kustos Galerije „Lazar Vozarević”, o slikaru, između ostalog, primećuje:

„Lazar Vozarević, osobena ličnost srpskog modernizma, po izrazitom talentu ’nabijenom do eksplozivnosti’, smelom osvajanju slikarskog prostora u duhu novih shvatanja i manifestaciji snažne volje u izgradnji ličnog stila, hrabro se nametnuo domaćoj sredini novom koncepcijom slike, prožetom neprikosnovenim autoritetom Pikasovog stvaralaštva. Prema biografima, naviku da neumorno stvara stiče još u studentskim danima, uvek pokušavajući da za korak ispred drugih ’nadoknadi vreme’, ali i da vizionarski stvori nove sinteze. Tokom jednog disonantnog, političkim stavovima u umetnosti obremenjenog doba, suprotstavlja se nametnutoj doktrini socijalističkog realizma, kojoj nije bio naklonjen u vremenu koje se jednim delom poklapalo s njegovim umetničkim formiranjem na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu (1943–1948). Kao pripadnik prve posleratne generacije, preuzeo je jednu od ključnih uloga u osavremenjivanju likovnog jezika u umetničkom delovanju zasnivanom na ideji da za moderno delo nije dovoljno samo srušiti mimezis već umesto njega treba ponuditi i novi svet formi.”

A Predrag Đidić, viši kustos Muzeja grada Beograd, ocenjuje:

„Slikarstvo Lazara Vozarevića, kako je to ranije istakao Lazar Trifunović, ’bilo je u samom jezgru naše avangarde, u matici modernog eksperimenta, sposobno da staru vrednost preporodi, oživi i uvede u savremeni senzibilitet’. Njegova prva samostalna izložba, prema mišljenju Miodraga B. Protića, bila je, nakon Lubardine izložbe 1951. godine, ’najodvažniji pokušaj da se vlastiti izraz nađe mimo principa koji su kod nas bili već priznati’. Stalno istraživanje aktuelnih tokova savremenih umetničkih izraza obeležilo je celokupni opus Lazara Vozarevića, od samih početaka njegovog umetničkog stvaralaštva do naglog prekida zbog prerane smrti.”

Svojevrstan uvod u ovu postavku bila je prošla godina, kada je obeleženo pet decenija rada Galerije „Lazar Vozarević”, koja formalno postoji od 1973, kada je otvorena i prva postavka Vozarevićevih dela, ali je sam prostor kao galerija počeo svoj život zapravo godinu dana kasnije.

– Prošle godine smo u to ime organizovali postavku na kojoj smo rekonstruisali tu prvu izložbu njegovih dela koju su osmislili Đorđe Panić, istoričar umetnosti i tadašnji direktor galerije, i čuveni Lazar Trifunović, a ove godine ceo program je u znaku proslave stogodišnjice njegovog rođenja kroz kontakte sa gradovima i ustanovama sa kojima je on bio u vezi. Prvo smo mi gostovali u Zrenjaninu, potom se kod nas do septembra održavaju izložbe i programi na kojima je on u fokusu, sada smo u Beogradu, a sve ćemo zaokružiti u septembru gostovanjem u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu. Sve ove godine zahvaljujući Vozareviću bili smo i ostali referentna tačka Mitrovice, ali smo posebno zadovoljni što smo u poslednjih nekoliko godina postali prepoznatljivi i kao mesto za ostale kulturne programe – zaključuje za naš list Marija Vuruna, istoričarka umetnosti i direktorka Galerije „Lazar Vozarević”.