Spomen-soba Đorđa Stanojevića u Negotinu

U zgradi Elektrodistribucije u Negotinu 7. aprila 1992. godine otvorena je spomen-soba rođenog Negotinca i velikog naučnika Đorđa Stanojevića. Autori stalne postavke naučnikove memorijalne sobe bili su arhitekta Aleksandar M. Radojević, Božidar Blagojević, direktor Muzeja Krajine i Istorijskog arhiva Krajine, Ključa i Poreča, Đorđe Mitrović, kustos Istorijskog muzeja Srbije, i Dušan Stefanović. Mnogobrojne fotografije i razna dokumenta, izloženi u lepo uređenom prostoru, slikovito predstavljaju Đorđa Stanojevića – čoveka koji je osvetlio Srbiju. Jedan od eksponata je i portret Đorđa Stanojevića, delo našeg velikog slikara Milića od Mačve.

Termoelektrana na Dorćolu u Beogradu prva je javna elektrana u Srbiji. Počela je da radi 6. oktobra 1893. godine i taj datum predstavlja početak elektrifikacije Srbije. Električnom energijom osvetljavane su ulice grada i domovi uglednih građana, pokretani tramvaji i retki industrijski pogoni. Na ulicama grada bilo je postavljeno 65 lučnih lampi i 422 sijalice. Termoelektranu je konstruisao profesor fizike i mehanike Đorđe Stanojević, bliski prijatelj Nikole Tesle, koji se zdušno zalagao za uvođenje električnog osvetljenja u Srbiju, umesto gasnog, koje se ranije primenjivalo. Stanojević je više godina izučavao mogućnosti izgradnje električnih centrala u Srbiji, a naročito korišćenje vodnih tokova u tu svrhu. Zaslužan je i za izgradnju prvih hidroelektrana u Srbiji: „Pod gradom” u Užicu, „Gamzigrad” kod Zaječara i „Vučje” kod Leskovca. Hidroelektrana „Pod gradom” na Đetinji je prva elektrana u Srbiji, koju je, po Teslinim principima polifaznih struja (sagrađena samo četiri godine posle hidroelektrane na Nijagari), konstruisao Stanojević. Kamen temeljac za elektranu postavio je kralj Aleksandar Obrenović, a počela je da radi 2. avgusta 1900. godine.

Prva termoelektrana u Negotinu puštena je u rad 1924. godine, a nakon toga sa negotinskih ulica su „proterani fenjeri”, a bez posla su ostale „patroldžije”, ljudi koji su o fenjerima brinuli.

Jovan Popović