Muzejsko trajanje Valtera koji je branio Sarajevo

Prijepolje – „Valter – od Prijepolja do Sarajeva” naziv je digitalne platforme nedavno postavljene na sajt Muzeja u Prijepolju, ugledne institucije čiji je rad 2012. godine ovenčan nagradom Evropskog muzejskog foruma u konkurenciji 59 evropskih muzeja. U ovo doba ta ustanova, u saradnji sa Historijskim muzejom BiH (u okviru sarajevskog projekta „Muzejske priče”), savremenom tehnologijom predstavlja životni put Vladimira Perića Valtera za koga je svet saznao zahvaljujući kultnom filmu „Valter brani Sarajevo”.

Ovaj film, koji je stekao izuzetnu popularnost i rekordnu gledanost (osobito u Kini), snimljen je pre pola veka u režiji Hajrudina Šibe Krvavca, sa Batom Živojinovićom u ulozi Valtera. „To je verovatno najpoznatiji i najpopularniji film partizansko-ratne tematike, snimljen u socijalističkoj Jugoslaviji. On je bio povod za snimanje dugometražnog dokumentarnog filma ’Valter – mit, legenda, heroj’ reditelja Andreja Aćina, premijerno prikazanog u Beogradu 2012”, piše na digitalnoj platformi.

Tu se može čitati da je cilj ovog muzejskog poduhvata (s tekstom, fotosima, mapama, predmetima koje su sakupljali muzeji) predstavljanje životopisa Vladimira Perića Valtera (1919–1945) kao i univerzalnih ljudskih vrednosti za koje se zalagao, kako bi one generacijama ostale u sećanju.

Perić se rodio u Prijepolju, njegovi roditelji Miloš (prijepoljski kafedžija) i Labuda imali su četvoro dece. Posedovali su, uz ostalo, bogatu porodičnu biblioteku gde se razvila Vladimirova ljubav prema knjizi. Nakon školovanja u rodnom mestu otišao je u Beograd i Novi Sad sredinom tridesetih, završio Državnu trgovačku akademiju i upisao Visoku ekonomsko-komercijalnu školu. Tu se upoznao sa aktivnostima Komunističke partije Jugoslavije i približio njenim idejama. Dobija službu u Hipotekarnoj banci u Beogradu, ali ga zbog komunističkih aktivnosti prebacuju u Valjevo i Šabac, pa u Hipotekarnu banku u Sarajevu.

Perić u gradu na Miljacki od početka Drugog svetskog rata (u okviru mesnog komiteta KPJ) radi na organizovanju otpora okupatoru. Bio je pod prismotrom NDH vlasti, pa je kao ilegalac počeo da koristi pseudonim Valter (i još neke: Petrušin, Ivica, Popaj, Braco). Druge ratne godine prebačen je u partizane, na oslobođenu teritoriju, gde je postao zamenik komesara. Istakao se u uništavanju dve nemačke železničke kompozicije u mestu Nemile. Bio je ranjen u borbi koja je sledila, ali oporavio se. Zatim je upućen na ilegalni rad u Tuzlu, a odatle u jesen 1943. na partijski rad u Sarajevo. Ovde se pročuo kao najbolji partizanski obaveštajac, uvek je imao pouzdane informacije o rasporedu i kretanju neprijateljskih trupa. Pri odlasku u Drvar 1944. sastao se i fotografisao sa Titom.

„Valtera su uskoro svi počeli doživljavati kao osobu koja može sve: od nabavke namirnica, vojne opreme, strateških informacija, regrutacije ljudstva”, navodi se i pominje njegov doprinos oslobađanju grada na Miljacki u proleće 1945. Tada je 5. aprila s četom boraca krenuo da pomogne partizanskim divizijama, ali je stradao u Brankovoj ulici od minobacačke granate. „Kod njega je pronađena legitimacija, kesica s pet zlatnika i fotografija umrljana krvlju. Poginuo je u 26. godini.” Potom je u oslobođenom Sarajevu organizovan ispraćaj Vladimira Perića, glavna ulica bila je ispunjena nepreglednom kolonom ljudi. Valter je, umesto u rodnom Prijepolju, sahranjen u Sarajevu.

U posleratno doba znamenitim borcima podizani su spomenici, a Valteru i saborcima posvećena je spomen-ploča kod sarajevskog mosta Skenderija. Otkrivena mu je 1949. spomen-ploča (sa bistom) u auli Ekonomskog fakulteta u Beogradu, a četiri godine kasnije i na zgradi nekadašnje Hipotekarne banke u Sarajevu. Valterova bista je ispred najveće prijepoljske osnovne škole koja od 1959. nosi njegovo ime, kao i u prijepoljskom Parku narodnih heroja. Mesto njegove smrti u Sarajevu obeleženo je 1981. spomen-bistom, ime Vladimira Perića dobili su osnovna škola na Skenderiji i sarajevski studentski dom. Svoj prvi album 1984. grupa „Zabranjeno pušenje” nazvala je „Das ist Walter”, a „Dubioza kolektiv” je 2010. objavila pesmu „Vratiće se Valter”. Mada su partizanske ličnosti u savremeno doba (kad se zatire nasleđe NOB) izgubile obeležja, Valterovo ime se ipak zadržava u sećanju. „Danas je Valter postao simbol borbe protiv nacionalizama, pa i neki vid zaštitnika urbanog načina života i kulture. Njegovo ime se pojavljuje danas u pesmama, nazivima udruženja, kafića”, piše na ovoj digitalnoj platformi.

Tome se dodaje da je za rođendan glavnog grada BiH 2019. otvoren Muzej „Valter brani Sarajevo”, posvećen kultnom filmskom ostvarenju. Valterova ulica ide centrom Prijepolja, njegove čizme su u kolekciji prijepoljskog muzeja, a Perićeve karte ilegalnog sarajevskog pokreta, kao i njegovi lični predmeti su u kolekcijama Historijskog muzeja BiH i Muzeja Sarajeva.