Vek albanologije u Beogradu

Krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina 20. veka većina omladine sa Kosova studirala je na beogradskim, skopskim, sarajevskim, zagrebačkim i novosadskim višim školama i fakultetima. Udruženje „Perpjekja” (na srpskom napor, borba), formirano 1957, okupljalo je Albance na školovanju u Beogradu i omogućilo im da se sastaju, druže i razmenjuju ideje. Najaktivniji učesnici udruženja bili su upravo studenti sa Seminara za albanski jezik Filozofskog fakulteta u Beogradu, a za to su bili zaslužni profesor Vojislav Dančetović i drugi predavači.

Ove podatke saznajemo iz „Monografije povodom 101. godišnjice učenja albanskog jezika na Univerzitetu u Beogradu” koju je nedavno objavio Filološki fakultet.

Docent Merima Krijezi navela je u knjizi da je od samog osnivanja Beogradskog univerziteta 1905. godine postoji veliko interesovanje za proučavanje albanskog jezika. Kao početak bavljenja albanologijom navela je 1920/1921. kada je na Filozofskom fakultetu u Beogradu uveden predmet Istorija i gramatika albanskog jezika u okviru predmeta Uporedna gramatika indoevropskih jezika.

– Iako je reč samo o jednom predmetu, a ne o pravoj studijskoj grupi ili seminaru, što će se desiti 1924, ova godina obeležava i početak albanoloških studija na Beogradskom univerzitetu. Najveću zaslugu za uvođenje ovog predmeta i širenje interesovanja za proučavanje albanskog jezika ima indoevropeista Henrik Barić, koji je 1920. izabran za docenta za istorijsku gramatiku indoevropskih jezika na Filozofskom fakultetu u Beogradu i koji započinje kurs predavanja albanskog jezika, predslovenskih jezika, sanskrita i uzajamnih odnosa balkanskih jezika. Pokretanjem časopisa Arhiv za arbanasku starinu, jezik i etnologiju, Barić je centar balkanoloških studija, koje su već uveliko bile dobro utemeljene u Sarajevu sa Institutom za istraživanje Balkana, pomerio u Beograd – istakla je Merima Krijezi.

Dodaje da sam rad Katedre ima tri faze – prvu, od 1905, pa do 1945. koju je obeležilo osnivanje Seminara, rad Barića i saradnika, lektora Dževada Korče, lektora volontera, kasnije i profesora Vojislava Dančetovića, prekid rada katedre pred početak Drugog svetskog rata i njen nastavak nakon 1945. godine; drugu – nakon rata, pa do 2007. kada na katedri radi veliki broj uglednih lingvista i balkanologa, i to do 1974. profesori Dančetović, Anton Četa, Momčilo Savić, Ljatif Muljaku, Ljatif Beriša, Remzi Nesimi, akademik Idriz Ajeti, dr Đustina Šuška, Remzije Ajeti... I treću fazu, nakon 2007, pa do 2022. godine, koju je pored rada zaposlenih nastavnika na katedri, dr Nailje Malja Imami i dr Merime Krijezi, obeležio veliki rad velikog broja gostujućih profesora sa Beogradskog univerziteta. Mnogi od njih su naučni istraživači, pesnici, književnici, prevodioci, rektori. Profesor Dimitri Belo je 2020. izabran za rektora Univerziteta Fan S. Noli u Korči (Albanija), profesor Ardian Kičiku bio je rektor univerziteta u Bukureštu.

‒ Do 1960. godine diplomiralo je više od 400 studenata, od 1961. pa do 1986. više od 56 studenata, 1987. pa do 2016. godine 161 student, od 2017. pa do 2022. godine njih 40. Od 2013. do 2017. doktoriralo je troje. Teškoće su se odnosile na broj zaposlenih, što je uticalo na organizaciju nastave, a danas ima četvoro zaposlenih, i dva gostujuća predavača, navela je Merima Krijezi.

Anđela M. Marković pisala je o pioniru srpske albanologije Vojislavu Dančetoviću (1905–1974), Srbinu iz Vučitrna koji je diplomirao na romanistici i srpskohrvatskom jeziku i književnosti u Zagrebu. Dančetović je u Tirani 1947. izdao Srpskohrvatsko-albanski rečnik, napisao je Knjigu srpskohrvatskog jezika za niže razrede gimnazije i osmogodišnju školu 1953, Udžbenik za izučavanje albanskog jezika 1954, Udžbenik za izučavanje srpskohrvatskog jezika 1960, Gramatiku savremenog albanskog jezika, Narodne albanske pesme Kosova i Metohije 1952, Albanske narodne poslovice 1971, Istoriju albanske književnosti i Epsku narodnu poeziju Albanaca. Autor je radova o istaknutim albanskim piscima i pesnicima Miđeniju, Čajupiju, Đerćekuu, Mekuljiju, proučavao je ulogu žene u krvnoj osveti kod Albanaca, i drugo.

‒ „Ja sam Vuk Karadžić za Šiptare na Kosovu!”, čuvena je Dančetovićeva rečenica. Naziv Šiptar je bio zvanični naziv za Albance koji su živeli u Jugoslaviji šezdesetih godina 20. veka, tako da u ovoj izjavi nema negativan karakter. Prikupljao je pesme, sastavljao rečnik i gramatiku i jasno je što je sebe uporedio sa reformatorom srpskog jezika, navela je Anđela Marković.

Ramiz Keljmendi, novinar, sa velikim divljenjem pominjao je atmosferu koja je vladala na Katedri u Beogradu dok je Dančetović bio njen šef ‒ svake nedelje imali su književno veče, a zahvaljujući biblioteci koju je Dančetović doneo iz Tirane (1.000 knjiga) dobijali su „intelektualnu hranu”. Profesor je kratko radio i u školi u Tirani gde je predavao srpskohrvatski.