Kad banka proverava poreklo novca

Ruski državljanin je prošle godine na račun u Srbiji, i to bankarskim kanalima, prebacio veću sumu novca. Radi se o stotinama hiljada evra. Ovih dana kupuje stan u Beogradu. Međutim, kada je hteo da realizuje kupovinu i prebaci pare na račun prodavca, bankarska službenica mu je rekla da banka mora prvo da proveri poreklo novca.

Poznato je da se po propisima o sprečavanju pranja novca traži dokaz o poreklu velikih iznosa. Međutim, zašto banka baš u pomenutom trenutku traži da ispita poreklo, odnosno zašto to nije učinila ranije kada je novac stigao, i to bankarskim kanalima. Nije joj smetalo da pare stoje godinu dana na njenom računu.

Koji je to trenutak, prema propisima, kada banka proverava poreklo novca radi sprečavanja pranja novca – da li kada pare legnu na račun ili kada klijent želi da njima raspolaže?

U Narodnoj banci Srbije (NBS) kažu da nemaju sve relevantne informacije poput onih iz koje strane države, kojom dinamikom, u kojim iznosima i po kom osnovu je vršen prenos sredstava na račun stranke kod banke.

„Na osnovu dostavljenih informacija može se pretpostaviti da banka transakcije bezgotovinskog priliva nije ocenila povišenim, odnosno visokim nivoom rizika, zbog čega nije utvrdila i proverila informacije o poreklu sredstava u momentu njihovog priliva na račun stranke. Na osnovu analize rizika koju banke vrše, većina banaka u Srbiji nije ocenila visokim nivoom rizika transakcije bezgotovinskog prenosa sa računa druge banke (domaće ili strane banke čije je sedište u državi koja primenjuje relevantne međunarodne standarde iz oblasti sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma), čime se može objasniti odsustvo utvrđivanja porekla sredstava prilikom prijema novca sa računa strane banke, ukoliko banka tada nije prepoznala druge neuobičajene okolnosti”, odgovaraju u centralnoj banci na naše pitanje.

Međutim, imajući u vidu namenu i visinu planirane transakcije kao što je kupovina nepokretnosti u iznosu od više stotina hiljada evra, te da je banka takvu transakciju, najverovatnije, ocenila visokim nivoom rizika, pristupila je primeni napred navedenih propisanih radnji i mera koje se odnose na pribavljanje i procenu verodostojnosti informacija o poreklu imovine koja jeste ili će biti predmet planirane transakcije.

Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma propisane su radnje i mere koje preduzimaju obveznici (u koje spadaju i banke) radi sprečavanja i otkrivanja pranja novca i finansiranja terorizma. To podrazumeva, između ostalog, radnje i mere poznavanja i praćenja stranke, u koje spada i obaveza banke da pribavi i proceni verodostojnost informacija o poreklu imovine koja jeste ili će biti predmet poslovnog odnosa, odnosno transakcije, u skladu sa procenom rizika. Zakonom je takođe i bliže definisano da se radnje i mere poznavanja i praćenja stranke sprovode, između ostalog, prilikom uspostavljanja poslovnog odnosa sa strankom, kao i u toku trajanja poslovnog odnosa u učestalosti i intenzitetu u skladu sa procenjenim rizikom i promenjenim okolnostima u vezi sa strankom.

Saglasno navedenom zakonu kao i Odluci o smernicama za primenu odredaba Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma za obveznike nad kojima Narodna banka Srbije vrši nadzor, banka je dužna da usvoji i primeni odgovarajuća unutrašnja akta kojima će radi efikasnog upravljanja rizikom od pranja novca i finansiranja terorizma obuhvatiti radnje i mere poznavanja i praćenja stranke, kojim, pored ostalog, definiše postupak pribavljanja i procene verodostojnosti informacija o poreklu imovine koja jeste ili će biti predmet poslovnog odnosa, odnosno transakcije.

Iz navedenog proizilazi da se banka, u cilju pravilnog upravljanja rizikom od pranja novca i finansiranja terorizma, pre svega rukovodi procenjenim rizikom kome može da bude izložena u svom poslovanju, a unutrašnjim aktima definiše postupke i procese shodno procenjenom riziku stranke, transakcije, geografskom riziku i riziku proizvoda koji stranka koristi.

„Na osnovu svega ističemo da je upravljanje rizikom od pranja novca i finansiranja terorizma složen proces koji se bazira na proceni rizika, i da banke unutrašnjim aktima, koja moraju biti u skladu sa Zakonom, uređuju svoje poslovanje”, kažu u NBS.