Dokazi da je Niš centar ranohrišćanstva u svetu

Niš – Stambena izgradnja u niškom naselju Jagodin-mala, na obali Nišave, donela je poslednjih dana ove jeseni otkrića i dokaze posle kojih se tvrdi u stručnim krugovima da je drevni Naisus bio kolevka razvoja hrišćanstva i da je Niš i prvi, ali i najveći centar ranohrišćanstva u svetu. Izmenama zakonskih propisa i odredbi, odnosno promenom pravnog statusa arheoloških lokaliteta, kojim se u potpunosti menja pristup u zaštiti arheološkog nasleđa – da se pre odobravanja svakog građevinskog projekta obavezno sprovode kompleksna arheološka istraživanja, uslovili su mnogo više reda i temeljnija utvrđivanja svega što čini vrednu istorijsku baštinu.

Nedavno su počela stručna iskopavanja u niškoj Jagodin-mali, u Pantelejskog ulici – na prostoru kasnoantičkog, to jest ranohrišćanskog lokaliteta davno poznate nekropole na ovom mestu, gde je planirana izgradnja stambenih i poslovnih objekata.

Ovaj lokalitet se inače ispituje i istražuje više od sto godina, definitivno je i zaključeno, da nepobitno postoji direktna veza između današnjeg Niša sa svojim arheološkim bogatstvom i rimskog imperatora cara Konstantina Velikog (272–337). Rimski imperator Konstantin Veliki (324–337), rođen je u drevnom Naisusu i njegova istorijska odluka iz 313. godine, odnosno donošenje Milanskog edikta (obeležavanje 1.700 godina Milanskog edikta održano je 2013. godine upravo u Nišu), koji je car Konstantin potpisao, dovela je do priznanja hrišćanstva kao zvanične vere i zabrane progona hrišćana na prostorima Rimskog carstva. Otuda i toliko arheoloških otkrića u današnjem Nišu sa početka hrišćanstva u Rimskom carstvu. Otuda i zaključak da je antički Naisus bio jedan od gradova gde je period ranohrišćanstva i počeo, i gde je u prošlom i ovom veku i pronađen mnogo veliki broj bazilika, zidanih grobova i grobnica, arheološkog blaga...

Stručnjaci niškog Zavoda za zaštitu spomenika kulture otkrili su tokom iskopavanja preko stotinu grobnih celina iz četvrtog i petog veka na prostoru od oko 500 kvadratnih metara. Otkriveno je 13 zidanih grobova, pet pravih grobnica – od čega su četiri bile delom u svodovima, a jedna koja pripada novom tipu grobnica. Otkriveno je mnogo grobnih celina sa uređenim grobnim parcelama, istraženo je 80 grobova, pronađeno je čak 75 skeleta uz misteriju da je među njima čak trećine dečjih skeleta... Ima, kao i uvek, brojnih nepoznanica, koje će se i tokom istraživanja tek razrešiti.

Na novootkrivenoj ranohrišćanskoj nekropoli u naselju Jagodin-mala pronađeno je više od stotinu grobova, a među njima su i zidani grobovi imućnih hrišćana i pet ranohrišćanskih grobnica.

– Dve su po arhitekturi jedinstvene, do sada neviđene u svetu i Niš bi mogao da dobije i još jedan simbol – Tutankamona iz Naisusa, jer grobnica jednog imućnog stanovnika liči na piramidu, pa je bilo logično – rekao je arheolog Aleksandar Aleksić iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Nišu, da se tako nazove čovek koji je u njoj sahranjen.

Objašnjeno je da je nepobitno reč o ranohrišćanskoj grobnici do sada nepoznate arhitekture, koja je otvorena i do sada nije viđena nigde na drugom mestu, odnosno da je to grobnica sa kamenim pločama „na dve vode”, što je bila simbolika – pokojnik je sebi pravio večnu kuću i potvrđuje i simboliku verovanja iz perioda ranog hrišćanstva. Otvorena grobnica „niškog Tutankamona” puna je grobnih priloga, sitnica koje su sahranjene sa pokojnikom. Kako je reč o hrišćaninu, nema puno stvari, ali one pronađene imaju veliku vrednost i predstavljaju umetnost ranohrišćanskog, kasnoantičkog perioda – među ostalim tu su manje staklene posude, balsamarijumi različitih vrsta, lični nakit i novac pokojnika.

Ostale grobnice još nisu otvorene. Dve su oštećene, a dve još neotvorene...

Sve to govori da je Niš pravi i najveći centar ranohrišćanstva u svetu.