Krpelji „rade” cele godine

Ovo su dani kada postoji ozbiljna verovatnoća da se na nekom od gradskih izletišta i šetališta sretnemo sa jednom vrstom starosedelaca ovih prostora – krpeljima. Ipak, naučnici tvrde da zbog klimatskih promena, odnosno globalnog otopljavanja, aktivnost malih „krvopija” može da traje tokom čitave godine jer čak ni u zimskim mesecima temperatura više nije tako niska da bi oni morali da se „pritaje”.

Najčešće mete krpelja su sisari, ali u nedostatku njih mogu se naći na pticama i gmizavcima, a sreću se uglavnom u travnatim i žbunastim zajednicama (šume, parkovi, stepe, savane), mada se lako prilagođavaju različitim uslovima sredine, pa tako mogu da se nađu u objektima za smeštaj i boravak životinja i čak i u stambenim objektima, navodi dr Ivan Pavlović sa Naučnog instituta za veterinarstvo Srbije za portal „Klima 101”.

Pavlović podseća da se sa krpeljima u glavnom gradu najčešće srećemo u sredinama koje imaju bujnu vegetaciju kao što su Košutnjak, Ada Ciganlija, Topčider, Zvezdara, ali ima ih i na drugim zelenim površinama koje nisu uređene. Ovim artropodama odgovaraju gotovo svi meteorološki uslovi, odnosno temperatura od četiri stepena Celzijusa pa naviše, i odlično su prilagođeni svim klimatskim oblastima. Srećemo ih na kopnu i ostrvima širom sveta, pa čak i na Antarktiku, gde se hrane na morskim pticama.

Zbog klimatskih promena, krpelja danas ima tokom čitave godine, ali sa još prepoznatljivim sezonama. U normalnim okolnostima, pored proleća, drugi „pik” njihove aktivnosti je jesen, kada nova generacija ima svoj prirodni ciklus, od početka septembra pa sve do pojave prvog snega i spuštanja temperatura ispod nule.

– Kada se prikače na nekog domaćina (pas, mačka, glodar) i na njemu dočekaju zimski period, u tom slučaju je domaćin taj koji im obezbeđuje toplotu i hranu i krpelj nema nikakvu potrebu za zimskim snom. Ovo je čest slučaj u urbanim sredinama gde cirkuliše veliki broj nevlasničkih životinja i glodara koje se sakrivaju po podrumima, skladištima i sličnim mestima, donoseći sa sobom krpelje direktno u staništa ljudi – navodi Pavlović.

On upozorava da krpelji nisu opasni samo zbog lajmske bolesti, već zbog čitavog niza oboljenja. Inače, oni spadaju u grupu artropoda koji su od izuzetnog biomedicinskog značaja za živi svet, primarno zbog svoje uloge vektora različitih oboljenja i zbog neposredno štetnog delovanja nastalog načinom ishrane – sisanja krvi.

– Osim što ovaj hemofagi način ishrane može izazvati i alergijske manifestacije, usled toksina koje krpelji izlučuju tokom fiksacije na domaćina, oni prenose i mnoštvo infekata kao pravi ili prenosni domaćini, od čega je veliki broj zoonotskog karaktera, odnosno mogu preći sa životinja na ljude – navodi Pavlović.

Oni pronalaze plen posebnim hemoreceptorima koji reaguju na hemijska jedinjenja u vazduhu i prepoznaju ugljen-dioksid, mlečnu kiselinu, amonijak, kao i kod svih sisara prepoznatljivu butansku kiselinu. Ovi receptori smešteni su u organu koji se nalazi na prvom paru nogu. Pored receptora za ove univerzalne hemijske komponente, tu su smešteni i receptori za specifične mirise pojedinih vrsta domaćina. Isto tako reaguju i na pojedine zvuke, kao što je lavež pasa, zaključuje dr Ivan Pavlović.

Kao i u slučaju svih zglavkara, uspon krpelja počeo je u vreme devona, perioda paleozoika, i nastavljen narednih 136 miliona godina. I danas su među nama...