Veljko Petrović

„Malo je pisaca koji su kao Veljko Petrović u književnost ušli tako sigurno, bez okolišenja, bez kucanja, pravo na glavna vrata.“

Ovako je svojevremeno čuveni književni kritičar Jovan Skerlić opisivao Veljka Petrovića, tada mladog književnika koji je tek pristigao u prestoni Beograd.

Veljko je rođen u Somboru, a studirao je u Pešti, bio je pitomac prvog srpskog koledža „Tekelijanuma“ koga je osnovao Sava Tekelija. Prve pesme počeo je da objavljuje 1905. godine.

Petrović je napisao oko sto pripovedaka i veliki broj članaka iz književnosti i umetnosti objavio je baš u „Politici“.

Kad je počeo Veliki rat bio je u štabu Moravske divizije, a potom je prebačen u niški Jugoslovenski odbor da uređuje časopis „Savremena pitanja“. Prešao je Albaniju sa srpskom vojskom, a posle je upućen u novinarski propagandistički biro.

                                            Veljko Petrović

Veljko je posle rata održavao vezu sa brojnim uglednim srpskim književnicima kao što su Jovan Dučić, Aleksa Šantić, Miloš Crnjanski, Milan Kašanin, pesnik Sima Pandurović, ali i sa likovnim umetnicima kao što je Petar Dobrović.

Početkom maja 1930. godine „Politika” ga kao svog specijalnog izveštača šalje u Budimpeštu da piše o Srbima, njihovom životu u Mađarskoj i kulturnoj baštini koju su kroz vekove čuvali.

Posle 30 godina, Veljko je 1961. godine ponovo boravio u Budimpešti i Sentandreji na poziv Stojana D. Vujičića, doajena srpskih književnika u Mađarskoj.

Veljko Petrović postao je potpredsednik beogradskog Pen-kluba 1928. godine. Naredne godine, uz pomoć Miloša Crnjanskog, tadašnjeg člana presbiroa ambasade Kraljevine Jugoslavije u Berlinu, boravi u nemačkoj prestonici gde se upoznao sa vodećim ličnostima kulturnog života tadašnje Nemačke.

U martu 1937. godine u sali beogradske kafane „Kod dva jelena“ održana je prva skupština Udruženja književnika. Na tom burnom skupu ljudi britkog pera, pred četrdesetak prisutnih književnika, Veljko Petrović izabran je za predsednika.

Veljko je bio i pesnik i pripovedač, što je u našoj književnosti, uz Đuru Jakšića, bio redak slučaj. Desanka Maksimović je pisala da je Veljko Petrović uvek pesnik jer i njegove pripovetke kipte poezijom. „U njima on govori krilatim jezikom metafore.“

Kao što u poeziji nije hteo da na patriotskim osećanjima gradi nacionalnu idilu, tako nije hteo da stvori idilu ni od svoga rodnog kraja. U svojim pričama često opisuje vojvođanski mentalitet, navike i život tamošnjih paora.

Seljak Veljka Petrovića nije samo „društvena jedinka nego i pagansko, mitsko biće koje iz plodnog tla i njive izvlači elemente jedne paganske vizije života. Kod njegovih paora kao i bogatih salašara živi potreba za direktnim dodirom, saživljavanje sa zemljom, biljkama i životinjama“.

Oni sa paganskim strahopoštovanjem obožavaju zemlju, gledaju mlinare pobožno i ćutke kao da su sveštenici koji obavljaju sveti obred kraj oltara.

Petrović je u januaru 1938. godine imenovan za direktora programa Radio Beograda. Pre toga, gostujući na radiju, mnogo puta je držao predavanja mladim umetnicima.

Veljko Petrović je bio član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Matice srpske u Novom Sadu i Srpske književne zadruge u Beogradu, i dugogodišnji upravnik Narodnog muzeja u Beogradu.

Kad su nacisti napali Beograd u aprilu 1941. godine, po naređenju vlasti krenuo je u okolinu Užica da organizuje radio-službu. Program je emitovan iz sela Mokra Gora, a onda su krenuli dalje, prema Crnoj Gori gde je stigao glas o kapitulaciji zemlje.

Preko Dubrovnika i Sarajeva vratio se u Beograd krajem maja, a Nemci su ga odmah uhapsili i zatvorili u zatvor na Banjici. Kasnije je pušten i penzionisan. Nakon oslobođenja Beograda postavljen je novembra 1944. za direktora Narodnog muzeja u Beogradu.

Kao i Andrić, Veljko Petrović i posle Drugog svetskog rata nastavlja saradnju sa „Politikom” i objavljuje svoje pripovetke, priče i književne članke.

Nikola Trklja

1. Grad u Nišu 1915. godine – (11. mart 1928)
2. Čubura – Kalemegdan – (6. januar 1924)
3. Trećom klasom u žitima – (30. april 1932)